Văn phòng thủ tướng gây áp lực buộc Tổng chưởng lý chỉ đạo ngừng truy tố SNC-Lavalin

Xì căng đan có thể tác hại cho thủ tướng Justin Trudeau và Đảng Tự do trong năm bầu cử

Robert Fife, Steven Chase, và Sean Fine

Khương An lược dịch

Văn phòng Thủ tướng Justin Trudeau đã cố gắng gây áp lực buộc Jody Wilson-Raybould khi bà còn là bộ trưởng tư pháp can thiệp vào việc truy tố tập đoàn công chánh và xây dựng SNC-Lavalin ở Montreal tội tham nhũng và gian lận, nhưng bà đã từ chối yêu cầu cơ quan công tố liên bang có thỏa thuận với tập đoàn này để tránh một phiên tòa xét xử tốn kém, theo các nguồn tin của nhật báo The Globe and Mail.

SNC-Lavalin đã tìm cách tránh phiên xử hình sự về các tội gian lận và tham nhũng sau khi cảnh sát hoàng gia liên bang RCMP điều tra về các giao dịch của tập đoàn ở Libya. Hồi tháng 2/2015, các công tố viên cáo buộc rằng SNC đã hối lộ hàng triệu đô-la cho các quan chức chính quyền ở Libya từ năm 2001 và 2011 để lấy được các hợp đồng chính phủ. Tập đoàn công chánh này nói rằng những nhà quản lý chịu trách nhiệm về các sai phạm đó đã rời khỏi công ty, và công ty đã cải tổ các quy định về đạo đức và tuân thủ luật pháp.

Sau khi bị buộc tội, SNC-Lavalin vận động các quan chức ở Ottawa, trong đó có những quan chức cao cấp trong văn phòng thủ tướng Trudeau, để đạt được một thỏa thuận gọi là “thỏa thuận hoãn truy tố” hoặc “thỏa thuận khắc phục” mà sẽ bỏ việc truy tố. Trong những thỏa thuận như vậy, thường được dùng ở Mỹ và Vương quốc Anh, một công ty sẽ nhận trách nhiệm về sai phạm và đóng tiền phạt, từ bỏ các lợi ích thu được từ sai phạm và áp dụng các biện pháp về tuân thủ luật pháp. “Thật không công bằng nếu các hành động của một hoặc nhiều nhân viên bất lương lại làm hoen ố uy tín của một công ty, cũng như gây phương hại cho thành công trong tương lai của công ty và sinh kế của các nhân viên công ty,” SNC lập luận trong một bản tóm tắt gởi cho các quan chức liên bang hồi tháng 10/2017.

Nhưng hồi tháng 10/2018, SNC-Lavalin vấp một trở ngại lớn. Giám đốc cơ quan công tố liên bang từ chối thương lượng một thỏa thuận khắc phục mà nếu có thì đã xử lý các cáo buộc gian lận và tham nhũng không cần truy tố. SNC-Lavalin đã yêu cầu thực hiện một đánh giá tư pháp về quyết định này, nêu lý do “các hậu quả vô cùng tiêu cực mà các tố tụng pháp lý căn bản đã và sẽ tiếp tục gây ra [ngay cả trong trường hợp được trắng án] đối với [SNC] và những người vô tội có quyền lợi liên quan, như các nhân viên, nhà cung cấp, người hưu trí và cổ đông, do không có lời mời thương lượng”.

Các nguồn tin của nhật báo The Globe and Mail nói rằng bà Wilson-Raybould, người giữ chức bộ trưởng tư pháp và tổng chưởng lý cho tới khi bà được chuyển sang làm bộ trưởng bộ các vấn đề cựu chiến binh hồi đầu năm nay, chịu áp lực rất lớn phải thuyết phục Cơ quan Công tố Canada thay đổi ý định của họ.

Bà Wilson-Raybould không muốn chỉ thị cho giám đốc cơ quan công tố, Kathleen Roussel, thương lượng một thỏa thuận khắc phục với SNC-Lavalin, theo các nguồn tin được chấp nhận cho giấu tên để nói trực tiếp về những chuyện ở hậu trường trong vụ việc này.

Văn phòng Thủ tướng đã đưa ra một tuyên bố ngắn khi được yêu cầu bình luận về các nỗ lực thuyết phục bà Wilson-Raybould can thiệp.

“Văn phòng Thủ tướng đã không chỉ đạo cho tổng chưởng lý rút ra bất kỳ kết luận gì về vấn đề này,” thư ký báo chí Chantal Gagnon viết trong e-mail gởi cho nhật báo The Globe and Mail vào tối thứ Tư 6/2.

Hôm thứ Năm 7/2, trong một lần xuất hiện liên quan tới vấn đề vận tải công cộng ở Vaughan, Ontario, thủ tướng Trudeau lại phủ nhận chuyện các quan chức cao cấp trong Văn phòng Thủ tướng “chỉ đạo” bà Jody Wilson-Raybould, khi bà còn giữ bộ trưởng tư pháp và tổng chưởng lý, can thiệp vào vụ SNC-Lavalin để giúp tập đoàn này tránh bị truy tố hình sự. Nhưng ông không chịu nói liệu họ có tìm cách tác động để bà từ bỏ việc truy tố và xét xử tập đoàn ở Montreal này.

“Những cáo buộc được tường thuật trong bài báo là sai. Không hề có lúc nào tôi hoặc văn phòng của tôi chỉ đạo đương kim hoặc cựu tổng chưởng lý đưa ra bất cứ quyết định cụ thể nào trong vấn đề này,” thủ tướng Trudeau nói với báo giới.

Nhật báo The Globe and Mail không hề tường thuật rằng các quan chức trong văn phòng của thủ tướng Trudeau đã chỉ đạo bà Wilson-Raybould có hành động – mà chỉ tường thuật rằng bà bị gây áp lực làm chuyện đó và đã từ chối.

Khi được hỏi liệu Văn phòng Thủ tướng có gây bất cứ ảnh hưởng nào hay không, thủ tướng Trudeau nói, “Như tôi đã nói, không hề có lúc nào chúng tôi chỉ đạo tổng chưởng lý, đương kim hoặc cựu, đưa ra bất cứ quyết định nào trong vấn đề này.”

Khi được hỏi về việc có bất cứ cuộc nói chuyện nào với bà Wilson-Raybould về việc truy tố SNC-Lavalin, thủ tướng Trudeau chỉ nói rằng “chúng tôi có một mối quan hệ làm việc tích cực, tuyệt vời với tất cả các thành viên nội các”.

Các nguồn tin nói rằng các quan chức từ văn phòng của thủ tướng Trudeau, những người không được họ nêu tên, đã yêu cầu bà Wilson-Raybould, bộ trưởng tư pháp người bản địa đầu tiên của Canada, ép cơ quan công tố từ bỏ việc tố tụng.

Theo trang mạng của Cơ quan Công tố Canada, ngoại trừ các vấn đề Đạo luật Bầu cử Canada, tổng chưởng lý “có thể ban hành một chỉ thị cho giám đốc cơ quan công tố về một vụ truy tố hoặc thậm chí đảm trách việc tiến hành một vụ truy tố, nhưng phải chỉ thị bằng văn bản và một thông cáo phải được đăng trên Công báo Canada”.

Bà Wilson-Raybould tin tưởng sự phán xét của cơ quan công tố và không nghĩ rằng việc tổng chưởng lý can thiệp là điều đúng, đặc biết nếu có thể cho thấy sự can thiệp chính trị. Đảng Tự do của Trudeau từng chỉ trích chính phủ cũ của thủ tướng Harper về việc phá hoại các cơ quan độc lập và hứa tôn trọng các quyết định của các cơ quan đó. Chính phủ cũng đã viện dẫn tính độc lập của hệ thống tư pháp là lý do không can thiệp vào vụ giám đốc tài chính Mạnh Vãn Chu của tập đoàn công nghệ Trung Quốc Huawei Technologies Co. Ltd., người bị bắt tại phi trường Vancouver theo yêu cầu dẫn độ của Mỹ.

SNC-Lavalin, công ty quản lý công chánh và xây dựng lớn nhất Canada, là một trong những công ty lớn nhất Quebec và nổi tiếng có ảnh hưởng chính trị ở Quebec City và Ottawa.

Một đảng viên Tự do quen biết rộng và có nhiều quan hệ mật thiết với SNC-Lavalin nói bà Wilson-Raybould “phớt lờ” các yêu cầu của Văn phòng Thủ tướng. SNC-Lavalin trước đó đã nói với chính phủ rằng công ty đang lâm vào tình thế khốn cùng và cần được đình chỉ các cáo buộc hình sự để bảo đảm công ty tiếp tục với vị thế vững chắc.

Năm 2018 chính phủ Trudeau tu chính Bộ luật Hình sự để cho phép các thỏa thuận hoãn truy tố để cơ quan công tố đình chỉ truy tố hình sự đối với các công ty Canada bị phát hiện đã có hành vi sai phạm. Biện pháp này được lồng vào ngân sách năm 2018 sau một đợt tham vấn ngắn vào năm 2017.

Những nhân vật hiểu rõ nội tình Đảng Tự do nói bà Wilson-Raybound biết thay đổi luật pháp này là nhằm để giúp SNC-Lavalin thoát khỏi những rắc rối pháp lý đang ảnh hưởng xấu tới giá cổ phiếu công ty. Nếu bị kết tội gian lận và tham nhũng thì công ty có thể bị cấm tham gia các hợp đồng chính phủ trong 10 năm – diễn biến đó sẽ khiến công ty cho nhiều người nghỉ việc.

Từ đầu năm 2017, các đại diện của SNC-Lavalin đã họp với các quan chức chính phủ và nghị sĩ hơn 50 lần về chủ đề “công lý” và “thực thi pháp luật”, theo sổ đăng ký người vận động hành lang liên bang. Trong những cuộc họp này có 14 lần với những người trong văn phòng thủ tướng. Trong những người họ gặp có Gerald Butts, thư ký chính của Thủ tướng, và Mathieu Bouchard, cố vấn cao cấp về Quebec của thủ tướng Trudeau – họ gặp 12 lần. Elder Marques, cố vấn chính sách cao cấp của thủ tướng Trudeau cũng gặp các đại diện của công ty.

Các nguồn tin tại SNC-Lavalin nói với nhật báo The Globe and Mail rằng Văn phòng Thủ tướng giận dữ trước sự không khoan nhượng của bộ trưởng tư pháp về thỏa thuận khắc phục và nói rằng công ty hài lòng khi thấy bà bị cho thôi nắm bộ tư pháp.

Sau một yêu cầu của nhật báo The Globe and Mail, bà Wilson-Raybould không chịu bàn về áp lực chính trị mà bà chịu đựng để thuyết phục bà dàn xếp một thỏa thuận khắc phục cho SNC-Lavalin.

“Đó là chuyện giữ tôi và chính phủ với tư cách nguyên luật sư của chính phủ,” bà nói trong một cuộc phỏng vấn.

Khi được hỏi bà có được yêu cầu chỉ đạo Cơ quan Công tố thương lượng một thỏa thuận khắc phục hay không, bà Wilson Raybould nói: “Tôi không bình luận về điều đó.”

Nhật báo The Globe and Mail cũng hỏi bà có đã từ chối một yêu cầu như vậy hay không, “Tôi không thể bình luận về điều đó. Đó là lời tư vấn pháp lý giữa tôi và chính phủ vào lúc đó.”

Các nguồn tin nói rằng bộ trưởng tư pháp cũng đã được khuyến khích thuê một chuyên gia pháp lý bên ngoài để xin ý kiến về tính phù hợp của một thỏa thuận khắc phục. Bà Wilson-Raybould nói bà không thể bình luận về việc liệu một yêu cầu như vậy có đã được đưa ra hay không.

David Lametti, dân biểu Đảng Tự do ở Montreal và là một cựu giáo sư luật, trở thành bộ trưởng tư pháp và tổng chưởng lý khi thủ tướng Trudeau điều chỉnh nội các vào ngày 14/1. Việc thăng chức cho ông Lametti từ vị trí dân biểu bình thường không có chức vụ tăng cường sự đại diện của Quebec trong nội các và có thể tăng hy vọng của SNC-Lavalin về một thỏa thuận khắc phục, mặc dù công ty cho biết hiện đang đề nghị thực hiện một đánh giá tư pháp.

Khi được hỏi liệu SNC-Lavalin có tin rằng [tân bộ trưởng tư pháp] Lametti có thể xét lại quyết định đó hay không, Daniela Pizzuto, giám đốc đối ngoại của công ty, nói: “Tôi không thể cung cấp cho quý báo bất cứ ý kiến gì về chủ đề này.”

Một luật sư của SNC-Lavalin, William McNamara thuộc hãng luật Torys, nộp đơn hồi tháng 10/2018 để xin đảo ngược phán quyết đó và xin tòa ra lệnh buộc giám đốc cơ quan công tố mời công ty thương lượng một thỏa thuận khắc phục. Trong đơn ngày 19/10/2018 nộp lên Tòa Liên bang ở Montreal, ông McNamara đã gọi quyết định của bà Roussel là một “sự thực hiện một cách vô lý quyền tự quyết của bà”. Hồi tuần trước, cơ quan công tố liên bang đã yêu cầu bác bỏ đơn kháng cáo của SNC-Lavalin.

Sau đợt điều chỉnh nội các, bà Wilson-Raybould đưa ra một tuyên bố dài liệt kê những thành tựu pháp lý của bà trong thời gian bà làm bộ trưởng tư pháp. Trong một động thái khác thường đối với một thành viên nội các, bà cũng nhấn mạnh rằng bộ tư pháp cần được độc lập.

“Một cột trụ của nền dân chủ của chúng ta là hệ thống tư pháp của chúng ta phải tránh được ngay cả cảm nhận về sự can thiệp chính trị và giữ được lòng tin của công chúng ở mức cao nhất,” bà viết. “Do vậy, tôi luôn có quan điểm cho rằng tổng chưởng lý Canada phải là không thiên vị đảng phái, minh bạch hơn trong các nguyên tắc là căn cứ của các quyết định, và về, khía cạnh này, luôn luôn muốn nói sự thật với giới quyền lực. Đây là cách tôi đã phụng sự trong suốt thời gian tôi nắm giữ chức vụ đó.”

Trong vai trò bộ trưởng tư pháp, bà Wilson-Raybould dẫn đầu trong tiến trình hợp pháp hóa cần san với việc tăng thêm các quyền hạn của cảnh sát để thực hiện chặn xe và kiểm tra hơi thở của tài xế trong hệ thống luật lệ chống lái xe bị suy giảm năng lực do say rượu / phê ma túy mà bà cho là nghiêm ngặt nhất thế giới. Bà đưa ra những cải tổ quan trọng đầu tiên trong một phần tư thế kỷ cho luật bảo vệ các nạn nhân xâm hại tình dục tránh khỏi việc thẩm vấn quá đi sâu vào chuyện riêng tư, và tái thiết kế quy trình bổ nhiệm tư pháp để đề cao tính đa dạng, và số lượng phụ nữ nộp đơn xin làm thẩm phán liên bang đã tăng vọt.

Nhưng các nguồn tin nói rằng vị chính khách từ British Columbia này đã khiến Văn phòng Thủ tướng nổi giận trong bốn bài phát biểu hồi mùa thu năm ngoái có ý nói rằng giới chính khách nói nước đôi về các vấn đề người bản địa. Những bài phát biểu đó đã khiến bà bị Thư ký Hội đồng Cơ mật Michael Wernick, công chức liên bang cao cấp nhất, khiển trách không công khai, theo các nguồn tin.

Tuy bà không nhắc tới ai cụ thể, bà Wilson-Raybould không hề làm gì để bác bỏ ấn tượng rằng bà đang nói về chính phủ.

Trong bài phát biểu ở Ottawa hôm 30/10/2018, bà hàm ý rằng bà đã không luôn luôn có được sự tôn trọng của nội các mà bà xứng đáng có. “Thực vậy, trong kinh nghiệm của chính tôi là người bản địa đầu tiên làm bộ trưởng tư pháp và tổng chưởng lý Canada, thật không may là tôi đã khẳng định được cảm nhận rằng khi đề cập các vấn đề người bản địa, bất kể ta ngồi ở bàn nào, hoặc ở vị trí nào, hoặc với chức danh hoặc vẻ bề ngoài đầy thế lực và uy quyền ra sao, cảm giác bị ở ngoài lề vẫn có thể còn đó với ta.”

Dòng sự kiện SNC-Lavalin

2015: Cảnh sát liên bang RCMP cáo buộc SNC-Lavalin và hai công ty con tội hối lộ gần 48 triệu đô-la cho các quan chức ở Libya từ năm 2001 tới 2011 để ảnh hưởng tới các quyết định của chính phủ dưới thời Moammar Gadhafi. RCMP cũng cáo buộc công ty có trụ sở ở Montreal này, công ty con chuyên về xây dựng và một công ty con tội gian lận và tham nhũng vì bị cho là đã lừa gạt các tổ chức Libya khoảng 130 triệu đô-la.

Tháng 5/2015: Robert Card, tổng giám đốc SNC Lavalin lúc đó, nói rằng công ty muốn dàn xếp một thỏa thuận hoãn truy tố với chính phủ liên bang để tránh bị truy tố và các diễn biến có thể gây hại cho hoạt động của công ty.

2016-2017: Sổ đăng ký người vận động hành lang liên bang cho thấy các đại diện của SNC-Lavalin đăng ký hơn 50 cuộc gặp với các quan chức và nghị sĩ liên bang với các chủ đề “công lý” và “thực thi pháp luật”.

Tháng 9/2017: Chính phủ Trudeau tiến hành các tham vấn về việc có nên áp dụng các thỏa thuận hoãn truy tố, còn gọi là thỏa thuận khắc phục, để tạo “thêm công cụ cho các công tố viên” để xử lý tội phạm doanh nghiệp. Những thỏa thuận như vậy đình chỉ truy tố hình sự nếu bị cáo thú nhận các dữ kiện đủ để kết tội, đóng tiền phạt và hợp tác với nhà chức trách.

Tháng 2/2018: Ngân sách 2018 bao gồm các tu chính án cho Bộ luật Hình sự để cho phép áp dụng các thỏa thuận khắc phục, vốn đã được dùng ở Vương quốc Anh và Mỹ.

Ngày 21/6/2018: Dự luật C-74, có bao gồm các thỏa thuận khắc phục, nhận được Triện Chuẩn thuận Hoàng gia. Các tu chính án cho Bộ luật Hình sự có hiệu lực ngày 21/9/2018.

Ngày 10/10/2018: SNC-Lavalin thông báo rằng giám đốc Cơ quan Công tố Canada cho công ty biết rằng công ty sẽ không được mời thương lượng một thỏa thuận khắc phục.

Ngày 10/10/2018: SNC-Lavalin nộp đơn lên Tòa Liên bang xin đánh giá tư pháp về quyết định của giám đốc cơ quan công tố.

Ngày 14/1/2019: Jody Wilson-Raybould được điều chuyển từ chức Bộ trưởng tư pháp và tổng chưởng lý sang giữ chức Bộ trưởng các vấn đề cựu chiến binh và Thứ trưởng bộ quốc phòng.

Nguồn: The Globe and Mail, 7/2/2019.

© Bản tiếng Việt của Canada Info.