Thủ tướng Trudeau vi phạm luật đạo đức liên bang trong vụ SNC-Lavalin: Kết luận của Ủy viên đạo đức

Khương An

Trong báo cáo điều tra công bố hôm 14/8/2019, Ủy viên Đạo đức liên bang Mario Dion kết luận rằng Thủ tướng Justin Trudeau vi phạm Đạo luật Xung đột Lợi ích trong vụ bê bối SNC-Lavalin, do đã tìm cách gây ảnh hưởng với cựu bộ trưởng tư pháp và tổng chưởng lý Jody Wilson-Raybould theo “nhiều cách”.

Sau nhiều tháng xem xét các bằng chứng “đáng lo ngại” và các nguyên tắc pháp lý và hiến pháp liên quan, Dion kết luận rằng Thủ tướng Trudeau vi phạm phần 9 trong Đạo luật này. Phần này của Đạo luật quy định rằng những người nắm giữ các chức vụ công quyền bị cấm dùng vị thế của họ để tìm cách gây ảnh hưởng với một quyết định phục vụ cho lợi ích của một bên tư nhân thứ ba.

Những kết luận của Dion, trong một báo cáo với lời lẽ gay gắt được công bố khi còn chưa tới 70 ngày trước kỳ tổng tuyển cử liên bang, khơi lại nhiều bàn luận về vụ xì căng đan đã đeo bám Đảng Tự do trong nhiều tháng hồi đầu năm nay và khiến đảng này mất điểm trong các cuộc thăm dò dư luận.

Ủy viên Dion kết luận rằng Thủ tướng Trudeau đã hành xử sai trái khi dùng vị thế quyền lực của đối với bà Wilson-Raybould, lúc đó là bộ trưởng tư pháp và tổng chưởng lý, nhằm buộc ép buộc bà bác bỏ quyết định của giám đốc công tố không đàm phán một thỏa thuận với tập đoàn xây dựng SNC-Lavalin ở Quebec để công ty này tránh bị truy tố hình sự về các cáo buộc tham nhũng và lừa đảo từ một cuộc điều tra của cảnh sát liên bang RCMP.

Ông nói rằng bằng chứng cho thấy rằng cả trực tiếp và gián tiếp thông qua cấp dưới của mình, Thủ tướng Trudeau đã tìm cách gây ảnh hưởng đối với quyết định của bà Wilson-Raybould về vấn đề này, sau nhiều tháng các quan chức chính phủ và chính thủ tướng phủ nhận điều này.

Trong hai tháng mà vụ này là đề tài nổi cộm trên báo chí, vụ bê bối SNC-Lavalin và các cáo buộc về sự can thiệp chính trị đã dẫn tới các cuộc điều trần quan trọng, những cú sốc chính trị, những lần từ chức của nhiều nhân vật cấp cao, và các diễn biến mới gần như hàng ngày.

Vụ này xoay quanh các cáo buộc từ bà Wilson-Raybould rằng bà đối mặt với những “lời đe dọa ngầm” ở cấp cao, liên tục và dai dẳng trong nhiều tháng trời để can thiệp vào việc truy tố hình sự SNC-Lavalin. Wilson-Raybould nói rằng bà đã bị gây áp lực để buộc các công tố viên liên bang đàm phán với SNC-Lavalin một thỏa thuận khắc phục (remediation agreement), còn gọi là thỏa thuận hoãn truy tố (deferred prosecution agreement), thay vì truy tố hình sự trong vụ này, nhưng bà đã không chịu làm vậy.

“Thẩm quyền của Thủ tướng và văn phòng thủ tướng đã được dùng để tránh né, phá và rốt cuộc cố gắng làm mất uy tín quyết định của Giám đốc Công tố cũng như thẩm quyền của bà Wilson Raybould là người đứng đầu ngành pháp lý của Nhà nước,” Ủy viên Dion nói.

Thủ tướng không chịu xin lỗi

Phát biểu trước báo giới vào chiều thứ tư 14/8/2019, Thủ tướng Trudeau nói rằng ông chấp nhận các kết luận của báo cáo, và hoàn toàn chịu trách nhiệm về “tất cả những điều đã xảy ra”, mà ông cho là lẽ ra đã không nên xảy ra.

Ông không xin lỗi, mà nói rằng ông không đồng ý với một số kết luận của Dion, trong đó có kết luận các trao đổi với cựu tổng chưởng lý về vấn đề này là sai trái.

“Chúng ta cần có thể bàn về những tác động của những quyết định được đưa ra đối với người dân Canada trên khắp đất nước. Nhưng, tôi chấp nhận bản báo cáo mà ủy viên đã công bố,” Trudeau nói.

“Nhận trách nhiệm có nghĩa là công nhận rằng những điều chúng tôi đã làm trong năm qua là chưa đủ tốt, nhưng đồng thời tôi không thể xin lỗi vì đã bảo vệ việc làm cho người Canada, vì đó là điều mà người Canada kỳ vọng tôi sẽ làm,” Trudeau nói. “Họ kỳ vọng tôi cũng bảo vệ các thiết chế của chúng ta và như ủy viên đạo đức đã nêu ra, hai yếu tố này mâu thuẫn nhau theo một cách không may và tôi nhận trách nhiệm hoàn toàn về nó.”

Khi vụ xì căng đan này dần hé lộ, Thủ tướng Trudeau tiếp tục khẳng định rằng cả ông lẫn cấp dưới của ông đều đã không làm gì sai trái, trong khi các đảng đối lập kêu gọi ông từ chức và đòi mở một cuộc điều tra công khai.

Thủ lãnh Đảng Bảo thủ Andrew Scheer nói rằng với tư cách là thủ tướng đầu tiên trong lịch sử Canada bị kết luận vi phạm luật đạo đức liên bang, Trudeau sẽ phải đối mặt với người dân Canada trong chiến dịch tranh cử và vào ngày bầu cử trong chưa đầy hai tháng nữa.

Thay vì nhắc lại lời kêu gọi Trudeau từ chức, mà ông đưa ra sau cuộc điều trần đầu tiên rất lâu của bà Wilson-Raybould, Scheer nói rằng những hành động của Trudeau là “không thể tha thứ được” và rằng nay Trudeau “cần phải bị đánh bại”.

“Ông ta rõ ràng đã coi trọng các lợi ích đảng phái của mình hơn các thiết chế dân chủ … Ông ta đã có quyết định tiếp tục tại vị, nay quyết định nằm trong tay của người dân Canada,” Scheer nói.

Thủ lãnh Đảng Tân Dân chủ (NDP) Jagmeet Singh nói báo cáo này cho thấy rõ rằng “Trudeau không thể làm thủ tướng Canada.”

Singh phát biểu trước báo giới rằng Thủ tướng Trudeau phục vụ lợi ích của một công ty hàng triệu đô và vì lợi ích của bản thân mình để được tái cử. “Điều này không thể chấp nhận được. Thật quá đáng.”

Cuối buổi chiều 14/8, Wilson-Raybould đưa ra tuyên bố nói rằng các phát hiện của ủy viên Dion là “sự biện minh cho vai trò độc lập của Tổng chưởng lý và của Giám đốc Công tố trong các vụ truy tố hình sự”, và rằng nó “khẳng định lập trường mà tôi đã có ngay từ đầu”.

Báo cáo của Dion nhìn chung nhất quán với phiên bản của bà về các diễn biến vụ việc, mà bà trình bày trong nhiều giờ điều trần trước các ủy ban Hạ viện, các cuộc trả lời phỏng vấn báo chí, và đợt công bố các tài liệu, thư từ, và một băng ghi âm bí mật.

Wilson-Raybould cuối cùng rút khỏi nội các do vụ này, và ngay sau đó cựu bộ trưởng các vấn đề người bản địa và chủ tịch Hội đồng Ngân khố Jane Philpott cũng từ chức. Sau đó Trudeau đuổi hai nữ dân biểu này khỏi nhóm Đảng Tự do tại Hạ viện với lý do không còn tin tưởng.

Philpott và Wilson-Raybould nay sẽ tái tranh cử với tư cách độc lập.

Xem xét các lợi ích, nhiều cuộc họp của SNC-Lavalin

Trong báo cáo dài 58 trang, ủy viên Dion cân nhắc nhiều khía cạnh của vụ việc phức tạp, những điều ông cho là “các chiến thuật đáng lo ngại”, và cung cấp nhiều chi tiết về một loạt các cuộc họp then chốt và các trao đổi quan trọng trong vụ xì căng đan này.

Bắt đầu một cuộc họp năm 2016 giữa Trudeau, một cố vấn cao cấp, tổng giám đốc công ty khi đó Neil Bruce, ủy viên Dion trình bày một thời gian biểu trọn vẹn của nhiều mạch sự kiện trong vụ này, từ những trao đổi qua lại giữa các viên chức cấp cao ở Văn phòng Thủ tướng với các trợ tá của cựu bộ trưởng tư pháp Wilson-Raybould, tới sự can dự của thư ký Hội đồng Cơ mật khi đó Michael Wernick.

Một khía cạnh mà ủy viên Dion không cân nhắc là mối quan hệ của Wilson-Raybould với các đồng nghiệp của và, hoặc bà được chuyển qua làm bộ trưởng các vấn đề cựu chiến binh ngay trước khi vụ bê bối này được báo chí tiết lộ. Ông nói rằng các khía cạnh đó không quan trọng.

Dion phát hiện rằng các viên chức cấp cao ở Văn phòng Thủ tướng “được chỉ đạo, bởi Thủ tướng, tìm ra một giải pháp với mong muốn dùng công cụ thỏa thuận khắc phục mới được thông qua”; công cụ đó đã được lồng trong một dự luật ngân sách của chính phủ Đảng Tự do.

Dion nói ông cho rằng các cân nhắc có tính thiên vị đảng phái quả thực đã được nêu ra với tổng chưởng lý vào lúc đó, vi phạm nguyên tắc lâu đời về tính độc lập của cơ quan công tố. Ủy viên đạo đức kết luận rằng Trudeau và cấp dưới của ông “nhìn nhận vấn này chủ yếu thông qua một lăng kính chính trị để xử lý một vấn đề pháp lý”.

Trong báo cáo của mình, Dion nói quan điểm của Thủ tướng Trudeau là ông lo ngại về khả năng mất việc làm nếu SNC-Lavalin bị phán quyết có tội và do vậy không được phép nhận thầu các hợp đồng chính phủ Canada trong một thập niên. Tuy vậy, ủy viên đạo đức kết luận rằng công ty xây dựng này có lẽ “rõ ràng đã được lợi” nếu Wilson-Raybould đã chịu khuất phục và can thiệp.

Ông cũng nói rằng “nỗ lực cuối cùng và trắng trợn nhất để gây sức ép với” Wilson-Raybould là của thư ký Hội đồng Cơ mật khi đó Michael Wernick. Wernick về sau đã từ chức, với lý do không thể có sự tin tưởng và tôn trọng lẫn nhau giữa ông và phe đối lập sau khi vai trò của ông trong vụ này khiến ông có cuộc điều trần căng thẳng và đầy kịch tính. Hồi tháng 3, Wilson-Raybould công bố một băng ghi âm bí mật về cuộc điện thoại với Wernick, trong đó ông cảnh báo về việc có thể “ đụng độ” với thủ tướng về vấn đề này, nhưng xác nhận lời khẳng định của Wernick rằng ông đã không đưa ra bất cứ cân nhắc trực tiếp có tính thiên vị đảng phái, ví dụ phiếu bầu ở Quebec, mà Wilson-Raybould cáo buộc rằng bà thường xuyên được nhắc nhở tới trong khi vụ việc này còn nằm trên bàn chờ bà giải quyết.

“Từ băng ghi âm đó có thể thấy rõ ràng là ông Wernick lúc đó đang đề nghị, thay mặt ông Trudeau, Tổng Chưởng lý tái cân nhắc quyết định của bà không can thiệp vào việc truy tố hình sự. Mặc dù người truyền tin đã thay đổi, thông điệp vẫn như cũ,” Dion viết trong báo cáo. “Tôi thấy khó mà tưởng tượng rằng ông Wernick đã hành động mà không hiểu rõ và đầy đủ quan điểm của ông Trudeau về vấn đề này.”

“Không có điều nào quy định rằng ảnh hưởng bị cáo buộc đó phải dẫn tới kết quả mong muốn thì mới xảy ra sự vi phạm phần 9,” báo cáo viết; ý này dường như nhắc tới việc SNC-Lavalin đã không được cho thỏa thuận hoãn truy tố mà công ty mong muốn.

Ngoài ra, báo cáo này tiết lộ rằng SNC-Lavalin đã thuê hai cựu thẩm phán Tối cao Pháp viện tư vấn pháp lý về việc liệu một thỏa thuận khắc phục có phù hợp trong trường hợp này hay không. Theo báo cáo, các ý kiến tư vấn pháp lý đó đã được Văn phòng Thủ tướng và các văn phòng bộ trưởng khác xem xét, trước khi các viên chức Văn phòng Thủ tướng đề xuất với Wilson-Raybould rằng bà nên cân nhắc tham vấn ý kiến tư vấn bên ngoài tương tự trước khi từ chối can thiệp để ủng hộ một thỏa thuận hoãn truy tố. Bà đã không chịu, và nói rằng bà đã ra quyết định về vấn đề này.

Nhiều nhân chứng ‘bị kiềm chế’

Cuộc điều tra được khởi xướng hồi tháng 2 và Dion tiếp tục nhận được thông tin mới cho tới giữa tháng 7. Mấy ngày sau, thủ tướng Trudeau được cho cơ hội bình luận về bản thảo các phần dữ kiện của báo cáo.

Theo Dion, tuy ông đã nhận được bằng chứng từ 14 nhân chứng và tiến hành các cuộc phỏng vấn với thủ tướng Trudeau, Wilson-Raybould và nhiều người khác, 9 nhân chứng nói rằng họ có thông tin mà họ cảm thấy có liên quan nhưng không được phép tiết lộ vì họ cảm thấy điều đó vi phạm nguyên tắc bí mật nội các và nằm ngoài phạm vi lệnh miễn trừ mà thủ tướng Trudeau cấp cho phép cung cấp thông tin.

Lệnh miễn trừ được cấp để cho phép Wilson-Raybould và “bất cứ người nào đã trực tiếp tham gia trong các thảo luận với bà” nói về vụ này với ủy viên đạo đức, nhưng có những hạn chế về thời kỳ mà họ được phép nói tới.

Dion cho biết tuy ông đã thúc giục đòi tiếp cận làm việc, Văn phòng Hội đồng Cơ mật không cho phép. Do đó, các nhân chứng bị “kiềm chế” trong việc cung cấp bằng chứng trọn vẹn của họ, và Dion nói rằng ông không thể có được toàn cảnh điều tra về vấn đề này, mặc dù ông nói rằng ông vẫn cảm thấy ông đã có đủ thông tin để đưa ra các kết luận của mình.

Dion cũng nhận được ý kiến bằng văn bản từ nhóm luật sư của Trudeau; họ lập luận rằng mối quan tâm chính của ông trong vụ SNC-Lavalin là công lợi, chứ không phải các hậu quả chính trị hoặc doanh nghiệp. Các luật sư của ông cho rằng việc Trudeau nhắc tới chuyện mình là dân biểu đại diện một khu vực bầu cử ở Montreal trong một cuộc đối thoại là nhằm nhấn mạnh với Wilson-Raybould về các cộng đồng thật sự chịu tác động từ quyết định của bà không can thiệp. Luật sư của thủ tướng cũng nói rằng Trudeau không thể “chịu trách nhiệm thay” vì các hành động của cấp dưới của mình.

Đây là lần thứ hai văn phòng ủy viên đạo đức kết luận thủ tướng Justin Trudeau vi phạm luật đạo đức liên bang.

Trudeau cũng đã bị kết luận vi phạm đạo luật đạo đức liên bang khi ông đi nghỉ trên đảo riêng của tỷ phú Aga Khan. Năm 2017, ủy viên đạo đức Mary Dawson, người tiền nhiệm của Dion, phán quyết rằng khi Trudeau cùng gia đình và bạn bè có chuyến đi nghỉ Giáng sinh năm 2016 tới hòn đảo ở Bahamas, ông đã vi phạm đạo luật theo bốn cách liên quan tới việc chấp nhận chỗ ở được cung cấp bởi một người đăng ký vận động hành lang văn phòng thủ tướng.

Trong một tuyên bố với đài CTV News, bà Dawson nói bà đồng ý với phán quyết của người kế nhiệm. “Mà theo tôi là một phán quyết dễ đưa ra trong các hoàn cảnh như vậy.”

Trong cả hai trường hợp, không có hình phạt nào cho những vi phạm luật liên bang được kết luận, vì luật hiện hành không có quy định.

DÒNG SỰ KIỆN SNC-LAVALIN

Ngày 19/2/2015: Cảnh sát liên bang RCMP cáo buộc SNC-Lavalin và hai công ty con tội hối lộ gần 48 triệu đô-la cho các quan chức ở Libya từ năm 2001 tới 2011 để ảnh hưởng tới các quyết định của chính phủ dưới thời Moammar Gadhafi. RCMP cũng cáo buộc công ty có trụ sở ở Montreal này, công ty con chuyên về xây dựng và một công ty con tội gian lận và tham nhũng vì bị cho là đã lừa gạt các tổ chức Libya khoảng 130 triệu đô-la. SNC-Lavalin nói các cáo buộc đó không có căn cứ. 

Tháng 5/2015: Robert Card, tổng giám đốc SNC-Lavalin lúc đó, nói rằng công ty muốn dàn xếp một thỏa thuận hoãn truy tố với chính phủ liên bang để tránh bị truy tố và các diễn biến có thể gây hại cho hoạt động của công ty.

2016-2017: Sổ đăng ký người vận động hành lang liên bang cho thấy các đại diện của SNC-Lavalin đăng ký hơn 50 cuộc gặp với các quan chức và nghị sĩ liên bang với các chủ đề “công lý” và “thực thi pháp luật”.

Tháng 9/2017: Chính phủ Trudeau tiến hành các tham vấn về việc có nên áp dụng các thỏa thuận hoãn truy tố, còn gọi là thỏa thuận khắc phục, để tạo “thêm công cụ cho các công tố viên” để xử lý tội phạm doanh nghiệp. Những thỏa thuận như vậy đình chỉ truy tố hình sự nếu bị cáo thú nhận các dữ kiện đủ để kết tội, đóng tiền phạt và hợp tác với nhà chức trách.

Ngày 27/3/2018: Chính phủ Đảng Tự do trình Hạ viện dự luật ngân sách, trong đó có các tu chính án cho Bộ luật Hình sự để cho phép áp dụng các thỏa thuận khắc phục. Thỏa thuận khắc phục, vốn đã được dùng ở Vương quốc Anh và Mỹ, cho phép các công ty tránh bị truy tố hình sự bằng cách bồi thường thiệt hại cho hành vi sai trái. SNC-Lavalin đã vận động để có quy định đó trong luật Canada.

Ngày 21/6/2018: Dự luật C-74, có bao gồm các thỏa thuận khắc phục, nhận được Triện Chuẩn thuận Hoàng gia. Các tu chính án cho Bộ luật Hình sự có hiệu lực ngày 21/9/2018.

Ngày 4/9/2018: Cơ quan Công tố Canada bác bỏ yêu cầu của SNC-Lavalin xin thương lượng một thỏa thuận khắc phục. Bộ trưởng tư pháp Jody Wilson-Raybould được thông báo về quyết định này.

Ngày 5/9/2018: Thứ trưởng bộ tư pháp Nathalie Drouin nói với bộ trưởng Wilson-Raybould về quyết định này và đồng ý tư vấn cho bộ trưởng về các quyền hạn của bộ trưởng tư pháp về thỏa thuận khắc phục. 

Ngày 12/9/2018: Các viên chức Bộ Tài chính nói với Drouin rằng SNC-Lavalin đang thảo luận với cơ quan công tố về một thỏa thuận khắc phục, có ý nói với Drouin rằng quyết định không thương lượng thỏa thuận đó không phải là không thể thay đổi.

Ngày 17/9/2018: Thủ tướng Trudeau và Wilson-Raybould bàn về SNC-Lavalin. Wilson-Raybould nói Trudeau yêu cầu “tìm ra một giải pháp” cho SNC-Lavalin để tránh tình trạng mất việc làm, bàn về cuộc bầu cử tỉnh bang ở Quebec và lưu ý rằng ông là một dân biểu từ Quebec. Bà nói bà hỏi ông có phải ông đang can thiệp chính trị vào vai trò của bà là tổng chưởng lý và ông trả lời là không. 

Trudeau về sau nói rằng chuyện ông nhắc về việc ông là dân biểu Quebec không phải trong một bối cảnh có tính thiên vị đảng phái, và bổ sung rằng trách nhiệm của các dân biểu là đấu tranh cho cử tri của họ và rằng mối quan ngại về tình trạng mất việc làm ở Quebec và những nơi khác là quan tâm hàng đầu của ông. Ông nói ông đã yêu cầu Wilson-Raybould tái cân nhắc quyết định của bà và bà đã đồng ý.

Ngày 27/9/2018: SNC-Lavalin cung cấp cho cơ quan công tố bài thuyết trình nêu chi tiết về kế hoạch tách đôi công ty, dời các văn phòng của mình sang Mỹ và loại bỏ lực lượng lao động của công ty ở Canada nếu công ty không đạt được thỏa thuận tránh truy tố hình sự.

Ngày 9/10/2018: SNC-Lavalin thông báo rằng giám đốc Cơ quan Công tố Canada cho công ty biết rằng công ty sẽ không được mời thương lượng một thỏa thuận khắc phục.

Ngày 10/10/2018: SNC-Lavalin nộp đơn kháng cáo lên Tòa Liên bang xin đánh giá tư pháp về quyết định của giám đốc cơ quan công tố.

Ngày 15/10/2018: Thư ký Hội đồng Cơ mật Michael Wernick nhận được điện thoại từ Kevin Lynch, chủ tịch hội đồng quản trị SNC-Lavalin và một cựu thư ký Hội đồng Cơ mật. Lynch hỏi về thỏa thuận khắc phục và có thể làm được gì. Wernick nói với Lynch rằng quyết định là thuộc quyền của Wilson-Raybould.

Tổng giám đốc công ty gởi thư cho thủ tướng Trudeau nêu các lo ngại của SNC-Lavalin về các hệ lụy nếu công ty bị kết tội và xin gặp.

Ngày 5/12/2018: Wilson-Raybould và Gerry Butts, thư ký chính của Trudeau, gặp ăn tối tại Chateau Laurier. SNC-Lavalin được thảo luận, nhưng hai người về sau thuật lại khác nhau về cuộc nói chuyện đó.

Ngày 18/12/2018: Jessica Prince, chánh văn phòng của Wilson-Raybould, gặp Butts và Katie Telford, chánh văn phòng của Trudeau. Sau đó, Prince nhắn tin cho Wilson-Raybould, trích dẫn Butts nói, “ở đây không có giải pháp nào mà không bao gồm đôi chút can thiệp” sau khi được bảo là điều đang được đề xuất là can thiệp chính trị trong một vụ truy tố. Prince trích dẫn Telford nói rằng “chúng tôi không muốn tranh luận các khía cạnh pháp lý nữa”.

Butts về sau nói với ủy ban tư pháp [của Hạ viện] rằng ông đã không — hoặc hẳn đã không — dùng từ “giải pháp” và phủ nhận bất cứ điều gì bất chính trong các phát biểu của ông. Mục đích của cuộc gặp, và bất cứ điều gì được nói, là về việc nên tham vấn ý kiến thứ hai từ một người như một cựu thẩm phán Tối cao Pháp viện vì luật này chưa bao giờ được áp dụng ở Canada trước đây.

Ngày 19/12/2018: Wernick cảnh báo Wilson-Raybould rằng bà có thể đụng độ với thủ tướng Trudeau, người muốn có được một thỏa thuận khắc phục cho SNC-Lavalin. Wilson-Raybould nói với Wernick rằng nếu bà can thiệp, điều đó sẽ bị xem là can thiệp chính trị và bà muốn bảo vệ Trudeau tránh bị cảm nhận như vậy.

Ngày 6/1/2019: Trudeau nói với Jane Philpott về việc nhận chức Chủ tịch Hội đồng Ngân khố và nhờ bà giúp thuyết phục Wilson-Raybould nhận chức Bộ trưởng Các dịch vụ Người Bản địa. Trudeau về sau nói Philpott hỏi ông liệu sự thay đổi đó có liên quan tới SNC-Lavalin hay không, và ông nói là không.

Ngày 7/1/2019: Trudeau nói với Wilson-Raybould rằng bà sẽ được điều chuyển khỏi chức Bộ trưởng tư pháp và tổng chưởng lý. Wilson-Raybould nói Văn phòng Thủ tướng phủ nhận rằng sự điều chuyển này là do vụ SNC-Lavalin. Butts điều trần rằng Wilson-Raybould không chịu nhận Bộ Các dịch vụ Người Bản địa với lý do bà phản đối Đạo luật Người Da đỏ.

Ngày 14/1/2019: Trudeau điều chỉnh nội các. Wilson-Raybould sang giữ chức Bộ trưởng các vấn đề cựu chiến binh và Thứ trưởng bộ quốc phòng. David Lametti, một dân biểu Montreal và cựu giáo sư luật, trở thành Bộ trưởng tư pháp. 

Ngày 7/2/2019: Nêu các nguồn tin giấu tên, nhật báo The Globe and Mail tường thuật rằng các trợ tá của Trudeau gây áp lực buộc Wilson-Raybould phải can thiệp vào vụ SNC-Lavalin. Trudeau nói những cáo buộc đó là sai.

Ngày 11/2/2019: Trudeau nói rằng việc Wilson-Raybould tiếp tục có mặt trong nội các tự thân đã nói lên tất cả và rằng ông đã nói với bà rằng bất cứ quyết định nào về SNC-Lavalin là chỉ mình bà có quyền đưa ra. Trong khi đó, ủy viên đạo đức Mario Dion mở cuộc điều tra.

Ngày 12/2/2019: Wilson-Raybould từ chức khỏi nội các. Trudeau nói bà có bổn phận phải nói cho ông biết về bất cứ áp lực sai trái nào đối với bà trong vai trò tổng chưởng lý.

Cùng ngày, dân biểu Đảng Tự do Celina Caesar-Chavannes, đại diện Oshawa, Ontario, nói với Trudeau rằng bà sẽ không tái tranh cử. Văn phòng của Trudeau về sau nói rằng đó là một cuộc nói chuyện “đầy cảm xúc”; Caesar-Chavannes nói rằng ông đã hét to với bà qua điện thoại.

Ngày 15/2/2019: Trudeau nói Wilson-Raybould đã hỏi ông hồi tháng 9/2018 rằng liệu ông có sẽ chỉ thị cho bà về vấn đề SNC-Lavalin. Ông nói rằng ông đã nói với bà là sẽ không.

Ngày 18/2/2019: Butts từ chức. Ông phủ nhận bất cứ sai trái nào, nhưng nói rằng sự hiện diện của ông ở Văn phòng Thủ tướng đã gây phân tâm.

Ngày 19/2/2019: Wilson-Raybould phát biểu trong một cuộc họp nội các nhưng do nguyên tắc bí mật nội các nên không gì có thể được tiết lộ về những điều được nói và tại sao.

Ngày 21/2/2019: Ra điều trần trước ủy ban tư pháp, Wernick nói các cáo buộc về can thiệp chính trị là sai và thậm chí có tính phỉ báng và nói rằng tất cả các cuộc nói chuyện của ông đều không vi phạm nguyên tắc gì cả.

Ngày 25/2/2019: Trudeau từ bỏ một phần đặc quyền luật sư-thân chủ và nguyên tắc bí mật nội các để Wilson-Raybould có thể phát biểu công khai, nhưng không được nói về các trao đổi với Kathleen Roussel, giám đốc cơ quan công tố.

Ngày 27/2/2019: Wilson-Raybould nói với ủy ban tư pháp rằng bà chịu “áp lực thường xuyên và kéo dài” — trong đó có những lời đe dọa ngầm — từ Văn phòng Thủ tướng, Văn phòng Hội đồng Cơ mật và văn phòng của Bộ trưởng tài chính Bill Morneau yêu cầu dừng truy tố hình sự SNC-Lavalin. Trudeau bác bỏ cách mô tả của bà về các diễn biến. Thủ lãnh Đảng Bảo thủ Andrew Scheer kêu gọi Trudeau từ chức. Thủ lãnh Đảng Tân Dân chủ (NDP) Jagmeet Singh đòi mở một cuộc điều tra công khai.

Ngày 4/3/2019: Jane Philpott từ chức khỏi nội các, nói rằng bà đã mất lòng tin về cách chính phủ xử lý vụ việc đang diễn ra.

Ngày 6/3/2019: Butts nói với ủy ban tư pháp rằng Wilson-Raybould đã không bao giờ phàn nà về áp lực sai trái đòi bà dừng truy tố hình sự SNC-Lavalin cho tới khi Trudeau quyết định điều chuyển bà ra khỏi chức vụ nội các mà bà yêu thích. Wernick cũng bác bỏ nhiều phần trong lời điều trần của bà. Drouin cung cấp thêm nhiều chi tiết về dòng sự kiện.

Ngày 7/3/2019: Trudeau tổ chức họp báo và nói rằng lẽ ra ông đã nên nhận thấy rằng lòng tin đã bị suy giảm giữa văn phòng thủ tướng và Wilson-Raybould, nhưng nói rằng không có bất cứ điều gì sai trái xảy ra. Ông nói về rút kinh nghiệm từ các diễn biến; ông không xin lỗi.

Ngày 8/3/2019: Tòa Liên bang bác bỏ yêu cầu của SNC-Lavalin xin đánh giá tư pháp về quyết định của giám đốc cơ quan công tố không thương lượng một thỏa thuận khắc phục.

Ngày 15/3/2019: Wilson-Raybould nói với các cử tri của bà ở Vancouver rằng bà dự định tái tranh cử dưới trướng Đảng Tự do.

Ngày 18/3/2019: Trudeau bổ nhiệm Joyce Murray, cựu đối thủ tranh chức thủ lãnh đảng, thay Philpott làm Chủ tịch Hội đồng Ngân khố. Mấy giờ sau khi có mặt tại lễ tuyên thệ nhậm chức đó, Wernick thông báo ông sẽ rút lui trước kỳ bầu cử liên bang vào mùa thu, sau khi kết luận rằng ông đã không còn được các đảng đối lập tin tưởng.

Ngày 26/3/2019: Ủy ban đạo đức do Đảng Tự do chiếm đa số đã bỏ phiếu bác bỏ một đề xuất của phe đối lập đòi mở một cuộc điều tra khác về các cáo buộc của Wilson-Raybould. Wilson-Raybould cung cấp cho ủy ban đạo đức bằng chứng bằng văn bản của bà.

Ngày 29/3/2019: Ủy ban đạo đức công bố bằng chứng bằng văn bản của Wilson-Raybould và một đoạn ghi âm 17 phút ghi lại cuộc nói chuyện của bà với Wernick ngày 19/12/2018. Trước đó trong cùng ngày, Trudeau thông báo Wernick sẽ từ chức vào ngày 19/4.

Ngày 2/4/2019: Trudeau đuổi Wilson-Raybould và Philpott ra khỏi khối dân biểu Đảng Tự do và không cho họ đại diện cho đảng trong kỳ bầu cử năm 2019.

Ngày 20/7/2019: Báo chí bắt đầu tường thuật việc Butts trở lại để đóng một vai trò quan trọng trong chiến dịch tái tranh cử của Đảng Tự do.

Ngày 14/8/2019: Cơ quan giám sát đạo đức liên bang kết luận rằng Thủ tướng Justin Trudeau vi phạm Đạo luật Xung đột Lợi ích do đã gây áp lực sai trái đòi cựu tổng chưởng lý Jody Wilson-Raybould dừng truy tố hình sự SNC-Lavalin.

Tổng hợp từ CTV, CBC, The Canadian Press, 14/8/2019.

© Canada Info.