Tòa Liên bang phán quyết hiệp định tị nạn Canada-Mỹ vi hiến

Một thẩm phán liên bang đã bác bỏ một hiệp định quan trọng giữa Canada và Hoa Kỳ về người tị nạn, nhưng cho chính phủ liên bang có sáu tháng để phản hồi về phán quyết có tính cột mốc này.

Trong một phán quyết được nhiều người quan tâm, thẩm phán Tòa Liên bang Ann Marie McDonald hôm 22/7/2020 nói rằng các yếu tố của luật làm nền tảng choHiệp định Nước Thứ ba An toàn vi phạm các quyền được sống, tự do và an toàn được hiến pháp Canada bảo đảm.

Theo hiệp định đó, có hiệu lực từ năm 2004, Canada và Hoa Kỳ công nhận lẫn nhau là những nơi an toàn để xin tị nạn.

Như vậy nghĩa là Canada có thể trả lại những người muốn xin tị nạn nhập cảnh Canada tại các cửa khẩu đường bộ dọc biên giới Canada-Hoa Kỳ trên nguyên tắc họ phải nộp đơn xin tị nạn tại Hoa Kỳ, nơi họ đặt chân tới trước.

Một gia đình nói là từ Colombia bị cảnh sát liên bang RCMP khi họ vượt biên từ Mỹ để xin tị nạn ở Canada hôm 18/4/2018 gần Champlain, New York. (Ảnh: Paul Chiasson/The Canadian Press)

Giới đấu tranh vì người tị nạn xưa nay đã quyết liệt phản đối hiệp định này, với lập luận rằng Mỹ không phải luôn luôn là một nước an toàn cho những người chạy trốn sự đàn áp.

Phán quyết của thẩm phán về tính vi hiến của hiệp định này được đình chỉ áp dụng trong sáu tháng, nên luật vẫn còn hiệu lực cho tới giữa tháng 1/2021, và cho chính phủ Trudeau có thời gian để phản hồi về phán quyết của tòa.

Mary-Liz Power, phát ngôn viên của Bộ an toàn công cộng Bill Blair nói rằng chính phủ đang xem xét phán quyết này.

Nhiều người xin tị nạn đã kiện ra tòa, cùng với Hội đồng Người Tị nạn Canada, Hội đồng Giáo hội Canada và Ân xá Quốc tế, những tổ chức tham gia vụ kiện với tư cách các bên có quyền lợi công cộng.

Trong mỗi trường hợp, các đương đơn – là công dân của El Salvador, Ethiopia và Syria – tới cửa khẩu đường bộ của Canada từ Mỹ và xin bảo vệ tị nạn.

Tại tòa, họ đưa ra lập luận rằng bằng cách trả lại Hoa Kỳ những người xin tị nạn không hội đủ điều kiện, Canada khiến họ chịu các rủi ro dưới hình thức bị giam giữ và các vi phạm quyền khác.

Trong phán quyết của mình, thẩm phán McDonald kết luận rằng Hiệp định Nước Thứ ba An toàn khiến những người xin tị nạn không hội đủ điều kiện bị chính quyền Hoa Kỳ giam giữ.

Bà viết rằng việc giam giữ và các hậu quả từ đó “không phù hợp với tinh thần và mục tiêu” của hiệp định tị nạn này và dẫn tới vi phạm các quyền được bảo đảm trong Phần 7 của Hiến chương [về Quyền và Quyền Tự do của Canada].

“Bằng chứng chứng tỏ rõ ràng là những người bị nhà chức trách Canada trả lại cho Hoa Kỳ bị giam giữ như một hình phạt.”

Các bên có quyền lợi công cộng tham gia vụ kiện này hoan nghênh phán quyết, và kêu gọi chính phủ liên bang chấm dứt trả lại người xin tị nạn cho Hoa Kỳ theo hiệp định này, và không kháng cáo phán quyết của tòa.

“Tuy Tòa Liên bang cho chính phủ có sáu tháng, Canada cần phải ngay lập tức chấm dứt việc trả lại người xin tị nạn cho Hoa Kỳ,” Alex Neve, tổng thư ký của Ân xá Quốc tế phân hội Canada, nói.

“Hiệp định Nước Thứ ba An toàn là một nguồn gây ra các vi phạm nhân quyền trong nhiều năm, được khẳng định rõ ràng trong phán quyết này. Điều đó không thể được phép tiếp diễn thêm một ngày nữa.”

Dorota Blumczynska, chủ tịch Hội đồng Người Tị nạn Canada, nói rằng những lời chứng về trải nghiệm đau thương của những người trong hệ thống giam giữ di trú của Hoa Kỳ sau khi Canada đóng cửa với họ đã cho chúng ta thấy – và thuyết phục được tòa án – rằng Hoa Kỳ không phải là một nước an toàn cho người tị nạn.

Nguồn: The Canadian Press, 22/7/2020.