Chính phủ Canada sẽ xin lỗi và bồi thường hơn 10 triệu đô-la cho Omar Khadr

Chính phủ liên bang sắp đưa ra lời xin lỗi và bồi thường cho cựu lính thiếu nhi Omar Khadr cho những ngược đãi mà anh ta đã chịu đựng khi bị giam tại nhà tù của Mỹ ở Vịnh Guantanamo, Cuba, dành cho những nghi phạm khủng bố bị bắt.

Omar Khadr, người đã nhận có tội sát hại một quân y Mỹ khi anh ta 15 tuổi, sẽ được bồi thường hơn 10 triệu đô-la, theo các nguồn tin giấu tên của The Associated Press, The Toronto Star và The Globe and Mail.

Nhật báo The Toronto Star nói Khadr sẽ nhận được hơn 10 triệu đô-la, nhưng ít hơn mức 20 triệu đô-la mà anh ta đòi trong một vụ kiện dân sự. Các bản tin khác nói rằng anh ta sẽ nhận được khoảng 10 triệu đô-la. Chính phủ và các luật sư của Khadr đã thương lượng về thỏa thuận này hồi tháng trước, theo The Associated Press,

Trả lời báo giới ở Ireland, thủ tướng Justin Trudeau không chịu khẳng định bất cứ chi tiết nào. Ông nói, “Có một tiến trình tư pháp đã diễn ra trong nhiều năm nay, và chúng tôi dự kiến, như tôi nghĩ nhiều người đang dự kiến, là tiến trình tư pháp đó sắp kết thúc.”

Năm 2010, Tối cao Pháp viện Canada phán quyết rằng những hành động của các viên chức liên bang tham gia trong các cuộc thẩm vấn của Mỹ với Khadr đã vi phạm “các tiêu chuẩn Canada căn bản nhất về cách đối xử những nghi phạm thanh thiếu niên bị giam giữ”.

Tối cao Pháp viện nói rằng hành động của chính phủ đã vi phạm các quyền của cựu binh lính thiếu nhi này theo Hiến chương về Các Quyền và Các Quyền Tự do và đã khiến anh ta không được hưởng các nguyên tắc công lý căn bản.

Một nguồn tin nội bộ từ chính phủ liên bang cho biết lời xin lỗi chính thức và gói bồi thường dự kiến sẽ được loan báo trong tuần này.

Dennis Edney, luật sư của Khadr, đã và đang yêu cầu lời xin lỗi chính thức từ Mỹ và từ chính phủ của thủ tướng Trudeau vì chính phủ hai nước này bị cho là đã sao lãng đối với và ngược đãi Khadr khi anh ta bị giam trong tù.

Lời xin lỗi và mức bồi thường này tương tự với mức 10,5 triệu đô-la mà Ottawa bồi thường cho công dân Canada gốc Syria Maher Arar sau khi một cuộc điều tra tư pháp năm 2006 phát hiện rằng giới chức Canada đã chuyển thông tin về ông cho giới chức an ninh quốc gia Mỹ, khiến ông bị tra tấn và bị giam cầm ở Syria.

Omar Khadr bị bắt ở Afghanistan lúc 15 tuổi vào năm 2002, sau một vụ bắn nhau với quân Mỹ tại một nơi nghi là của al-Qaeda ở Afghanistan. Trong trận đó Omar Khadr bị thương nặng – bị mù một mắt vì trúng mảnh đạn và bị các vết thương lớn ở vai và ngực.

Omar Khadr bị cáo buộc ném lựu đạn giết chết trung sĩ Christopher Speer, thuộc quân y của lực lượng đặc nhiệm Mỹ, và làm mù mắt một binh sĩ Mỹ khác trong trận đụng độ đó. Anh ta bị đưa tới trại giam của Mỹ ở Vịnh Guantanamo, rồi bị một ủy ban quân sự buộc các tội ác chiến tranh.

Năm 2010, Omar Khadr nhận có phạm các tội bị cáo buộc, trong đó có tội cố sát, và bị kết án 8 năm tù cộng với thời gian đã bị giam giữ. (Về sau, anh ta nói bị cưỡng ép nhận tội do bị tra tấn.) Omar Khadr, nay 30 tuổi, đã bị Mỹ và Canada giam giữ trong hơn 10 năm, phần lớn là ở trại giam Vịnh Guantanamo. Từng là tù nhân trẻ nhất ở Guantanamo, anh ta đã được chuyển về Canada vào năm 2012 để thụ án trong thời gian còn lại của bản án.

Omar Khadr được bảo lãnh tại ngoại vào tháng 5/2015, và được phóng thích với sự giám sát của luật sư Edney.

Luật sư Edney nói thân chủ của ông đã bị đối xử tệ hại dù anh ta là một lính thiếu nhi, và cơ thể anh ta đầy thương tích. Những thẩm vấn viên của Mỹ đã buộc anh ta thiếu ngủ và bị biệt giam.

Luật sư Edney nói Khadr bị cha mình ép buộc tham gia chiến đấu. Cha của Omar Khadr, Ahmed Said Khadr, là người gốc Ai Cập và là một nhân vật al-Qaeda hàng đầu, và gia đình ông ta đã ở với Osama bin Laden trong thời gian ngắn khi Omar Khadr còn nhỏ. Ahmed Said Khadr thiệt mạng vào năm 2003 khi một trực thăng của quân đội Pakistan tấn công ngôi nhà nơi ông đang trú ngụ với nhiều nhân vật al-Qaida cấp cao.

Hồi tháng 3, Omar Khadr trải qua một ca mổ dài 19 giờ ở một bệnh viện Edmonton để chỉnh sửa vai đã bị tổn hại trầm trọng trong trận đụng độ với lính Mỹ.

Sau khi ra tù ở Alberta năm 2015, Omar Khadr đã xin lỗi gia đình các nạn nhân. Anh ta nói anh ta không chấp nhận thánh chiến bạo lực và muốn có sự khởi đầu mới để học hành cho xong và làm việc trong ngành y tế. Anh ta hiện sinh sống tại một căn hộ ở Edmonton.

Nhóm Theo dõi Các quyền tự do Dân sự Quốc tế và tổ chức Theo dõi Các quyền của Luật sư Canada đã kết luận rằng Canada đã vi phạm các nghĩa vụ của mình theo Các Công ước chống Tra tấn vì đã không ngăn chặn và điều tra chuyện đã xảy ra với Omar Khadr ở Vịnh Guantanamo.

Hồi tháng 3 vừa rồi, bộ trưởng an toàn công cộng Ralph Goodale đã đưa ra lời xin lỗi và gói bồi thường cho ba người Canada Hồi giáo – Abdullah Almalki, Ahmad Abou-Elmatti và Muayyed Nureddin. Họ đã bị tra tấn và giam cầm trong nhiều tháng ở Syria và Ai Cập do bị nghi có liên hệ với khủng bố.

Cách đây một thập niên, mỗi người kiện chính phủ liên bang đòi bồi thường 100 triệu đô-la, nhưng đã ngừng các vụ kiện để cựu thẩm phán Tối cao Pháp viện Frank Iacobucci tiến hành một cuộc điều tra nội bộ. Năm 2008, thẩm phán Iacobucci phán quyết rằng giới chức Canada chịu trách nhiệm gián tiếp về việc họ bị tra tấn.

Nguồn: The Globe and Mail, và CBC 3/7/2017.