Vì sao người xin tị nạn từ Mỹ dồn dập đổ sang Quebec
Một làn sóng người xin tị nạn từ các nước thứ ba đã vào Mỹ nhưng nay đang dồn dập đổ sang Canada, với số lượng tăng chưa từng thấy trong hơn một thập niên. Họ là ai? Vì sao? Phạm luật? Có được tị nạn ở Canada? Được chính phủ Canada hỗ trợ tài chính gì?
Những điều cần biết về làn sóng người xin tị nạn từ Mỹ dồn dập đổ sang Quebec
Les Perreaux
Khương An dịch
Canada đang đón nhận một làn sóng người xin tị nạn từ Mỹ, với số lượng tăng vọt chưa từng thấy trong hơn một thập niên. Đây là những người từ các nước thứ ba đã vào Mỹ nhưng nay đang chuyển sang Canada.
Chỉ riêng ở Quebec, ít nhất 150 người mỗi ngày vượt biên ở các ngõ qua biên giới không chính thức trong những tuần gần đây – phần lớn trong số họ tại một điểm ở phía bắc tiểu bang New York. Nghiệp đoàn biên phòng của Canada cho rằng có những lúc có 300 người mỗi ngày vượt biên. Canada đã gặp tình trạng gia tăng số người xin tị nạn từ Mỹ trước đợt tăng vọt vào tháng 7 và tháng 8.
Dòng người dồn dập đổ tới này đã buộc Quebec và Montreal áp dụng các biện pháp tạm thời để có chỗ ở cho những người mới tới, cho tạm trú ở Sân vận động Olympic và ở một trường học và trung tâm chăm sóc cá nhân đã đóng cửa. Chính phủ liên bang cũng đã sắp xếp nhân lực và nguồn lực cho công tác tuần tiễu biên giới và tiếp nhận nhập cư.
Họ là ai?
Khoảng 70% trong những người tới hàng ngày gần đây là người quốc tịch Haiti. Số còn lại là từ khắp thế giới nhưng nhiều nhất là từ Trung Đông và Châu Phi. Đa số những người xin tị nạn dường như đi theo gia đình, thường có con nhỏ, và trong nhiều trường hợp những người này đã sống ở Mỹ trong nhiều năm. Một số ít chỉ là quá cảnh qua Mỹ. Khoảng một nửa trong số những người mới tới nói với giới chức Quebec là họ dự định định cư ở Ontario.
Vì sao họ sang Canada?
Nhiều người dường như sang Canada là do các quan điểm của tổng thống Mỹ Donald Trump về nhập cư và do thông điệp hoan nghênh chào đón của thủ tướng Canada Justin Trudeau. Hồi tháng 5, chính quyền Trump thông báo rằng quy chế bảo vệ tạm thời sẽ chấm dứt vào tháng 1/2018 đối với 58,000 người Haiti sống ở Mỹ. Cộng đồng người Haiti và giới chuyên gia di trú nói rằng có nhiều lời đồn đại rằng Canada có chính sách mở cửa đón nhận người Haiti. Canada không có chính sách đó.
Làn sóng đầu tiên hồi mùa đông năm ngoái xuất hiện sau khi Donald Trump đắc cử tổng thống Mỹ, với luận điệu chống nhập cư và lệnh cấm nhập cư đối với người từ một số nước đa số Hồi giáo. Hàng chục người Somali ở Minnesota đổ sang Manitoba hồi mùa đông năm ngoái. Trong khi lệnh cấm đó chỉ ảnh hưởng tới sáu quốc gia, người Hồi giáo và hàng trăm người khác từ khắp thế giới đã đổ sang Quebec. Số người tới Manitoba đã giảm dần. Ở Quebec, họ vẫn tiếp tục tới.
Họ có đủ điều kiện để được tị nạn?
Mỗi trường hợp được đánh giá riêng lẻ để xác định người xin tị nạn có nỗi sợ chính đáng về việc bị đàn áp, chiến tranh hay bạo lực khác ở nước xuất xứ của họ hay không. Trong một năm bình thường, khoảng một nửa người Haiti xin tị nạn bị bác đơn ở cả Canada và Mỹ. Ph
ần lớn người Haiti có đơn xin tị nạn hợp pháp đã sống ở Mỹ có thể đã xin tị nạn thành công ở đó. Nhiều người trong số những người mới tới sẽ khó thuyết phục được Canada rằng họ là người tị nạn. Một số người vượt biên là những người mới tới từ các nước đang có chiến tranh như Syria và muốn tới Canada hơn. Họ có khả năng thành công cao hơn.
Có luật lệ gì về những trường hợp vượt biên trái phép?
Tuy Canada và Mỹ đều có luật cấm nhập cảnh tại những điểm vượt qua biên giới không được phép, cả hai nước đều không có luật cấm người ta ra khỏi nước. Nói cách khác, Canada không có quyền ngăn cản một người bước chân ra khỏi Mỹ. Và một khi họ đã tới ở những điểm vượt qua biên giới không được phép, cảnh sát Canada không thể chỉ đơn giản là đẩy người xin tị nạn trở lại Mỹ. Điều này thực sự xảy ra tại những điểm vượt qua biên giới chính thức, do Hiệp định Nước Thứ ba An toàn giữa Canada và Mỹ. Hiệp định năm 2004 này quy định rằng người xin tị nạn phải nộp đơn xin tị nạn ở nước mà họ đặt chân tới trước, nhưng quy định này chỉ áp dụng tại các cửa khẩu chính thức.
Hai nước có thể thay đổi hiệp định này để xóa bỏ lỗ hổng này hoặc thay đổi các luật khác để khó rời khỏi quốc gia hơn, nhưng chính phủ cả hai nước đều không quan tâm tới chuyện đó. Ngoài ra, Điều 13 của Tuyên ngôn Nhân quyền Liên Hợp Quốc nói “tất cả mọi người có quyền rời bất cứ quốc gia nào”.
Trên lý thuyết, Canada có thể dựng các hàng rào tại những điểm vượt qua biên giới được ưa chuộng nhất như con đường sỏi đá từ Champlain, New York tới đường Roxham Road ở Hemmingford, Quebec, nhưng biên giới phía nam của Canada dài 6,416 cây số và phần lớn là rừng, cánh đồng và nước. Và khác với tổng thống Trump, thủ tướng Trudeau chẳng mấy quan tâm tới việc dựng tường để ngăn chặn người xin tị nạn.
Chuyện này có mới?
Chiến dịch của Canada tiếp nhận người tị nạn Syria năm ngoái đã đạt kỷ lục của thời hiện đại là nhận 46,700 người tị nạn. Trong 6 tháng đầu năm 2017, Canada nhận 18,310 người xin tị nạn – tốc độ bằng với năm 2008, khi các khó khăn kinh tế và tình trạng bạo lực khiến 9,000 người Mexico xin tị nạn ở Canada. Khoảng 87% trong số họ bị bác đơn.
Số lượng người vượt biên đường bộ từ Mỹ hiện nay là khác thường, nhưng không phải chưa từng có. Trước khi các vụ khủng bố 11/9/2001 dẫn tới những siết chặt về an ninh và thay đổi về luật lệ di trú, tình hình dễ dàng hơn để người xin tị nạn bay sang Canada hoặc có mặt tại một cửa khẩu biên giới Canada-Mỹ và nộp đơn tị nạn. Trong thập niên 1990, có một hiện tượng gọi là “xào bài Buffalo” (“Buffalo shuffle”), trong đó những người xin tị nạn bị bác đơn có quay lại Canada nhiều lần để nộp đơn. Hiệp định Nước Thứ ba An toàn chấm dứt hiện tượng “xào bài Buffalo”, nhưng lại tạo ra hiện tượng vượt biên trái phép.
Chuyện gì sẽ xảy ra với người xin tị nạn?
Phần lớn những người xin tị nạn vượt biên đều bị bắt giam, được nhận diện và đánh giá rồi được trả tự do chờ lúc được phân xử (hearing). Cách đây một thập niên, quy trình xét duyệt phân xử hồ sơ tị nạn mất từ 3 tới 4 năm mới xong. Những cải tổ dưới thời thủ tướng Stephen Harper đã rút gọn quy trình đó, quy định bắt buộc phải có buổi hearing đầu tiên trong vòng 60 ngày sau khi nộp hồ sơ xin tị nạn. Cho tới gần đây, phần lớn các trường hợp mới được giải quyết trong vòng 6 tháng, nhưng thời gian này có thể sẽ bị kéo dài hơn trong năm 2017. Giới luật sư di trú ở Montreal nói rằng hạn chót 60 ngày hiện không được đáp ứng trong khoảng một nửa số trường hợp do tình trạng tăng vọt gần đây. Các kháng cáo, yêu cầu được miễn trừ nhân đạo và các đánh giá về an toàn nếu bị từ chối cũng có thể rốt cuộc trì hoãn việc trục xuất.
Người xin tị nạn được hỗ trợ tài chính gì?
Những người xin tị nạn được bảo hiểm y tế cơ bản do chính phủ liên bang cung cấp và, ở Quebec, họ được cấp chỗ tạm trú khẩn cấp, tiền đi tàu điện ngầm / xe buýt và một khoản tiền chi tiêu nhỏ và tiền trang trải học phí nếu họ có từ ba con trở lên. Một số người xin tị nạn ở Canada được phép làm việc. Ở Quebec, họ có thể nhận được “trợ cấp đặc biệt đối đế” $600/tháng cho một người lớn. Nhiều người ở nhà bạn bè, gia đình hoặc chỗ của các tổ chức từ thiện trong khi đợi phán quyết.
Sắp tới ra sao?
Các mẫu hình di trú là cực kỳ khó tiên đoán. Năm ngoái, Canada bỏ quy định visa (thị thực) đối với du khách Mexico và dự đoán số người Mexico xin tị nạn sẽ tăng, trong đó có dự báo chi phí tăng hàng trăm triệu đô-la. Nhưng tính tới tháng 3, chưa tới 100 người Mexico xin tị nạn mỗi tháng. Một số nhà vận động đấu tranh vì người tị nạn và người đứng đầu cộng đồng Haiti ở Canada và Mỹ dự đoán làn sóng người Haiti sẽ giảm dần sau khi những thông tin đồn đại sai và nỗi hoảng loạn ban đầu lắng xuống. Nhưng không ai biết chắc và chẳng ai biết được tiếp theo tổng thống Mỹ Donald Trump có thể có những nước cờ gì.
Tổng hợp thông tin từ: UNHCR, The Canadian Press, Reuters, Chính quyền Quebec, Hội đồng Tị nạn Canada
Nguồn: The Globe and Mail, 7/8/2017.
Bài liên quan: Biên giới Canada-Mỹ: thanh bình nhưng không yên tĩnh
2 thoughts on “Vì sao người xin tị nạn từ Mỹ dồn dập đổ sang Quebec”