Quebec thông qua luật bảo hộ Pháp ngữ

Luật 96, đạo luật gây tranh cãi của chính quyền tỉnh bang nhằm bảo hộ tiếng Pháp ở Quebec, đã được thông qua tại Quốc hội.

Các dân biểu tỉnh bang đã bỏ phiếu với tỷ lệ 78 thuận 29 chống, để thông qua luật này vào chiều 24/5/2022. Các dân biểu đối lập thuộc đảng Tự do và đảng Người Quebec bỏ phiếu chống.

Julius Gray, một luật sư chuyên về luật hiến pháp ở Montreal, cho biết ông cùng với một ủy ban gồm các luật sư khác dự định kiện luật này ra tòa.

Dự luật 96 “là … cách sử dụng quyền lực vô cớ nhất mà tôi từng thấy,” Julius Gray phát biểu hôm 24/5, vài giờ trước khi luật được thông qua.

Trong khi đó, thủ hiến Quebec François Legault nói với những người nói tiếng Anh vào chiều 24/5 rằng chính quyền tỉnh đưa ra một “lời hứa lịch sử” rằng họ sẽ “giữ” các dịch vụ của họ, và nói rằng ông tin rằng họ hiện đã được phục vụ bằng tiếng Anh tốt hơn so với bất kỳ ngôn ngữ thiểu số nào khác.

Phản ứng về việc thông qua dự luật này tại một cuộc họp báo ở Vancouver, thủ tướng Justin Trudeau nói rằng ông có “quan ngại” về Luật 96, nhưng không trả lời rõ ràng khi được hỏi liệu chính phủ liên bang có can thiệp bằng một vụ kiện hay không.

Thay đổi trong hầu hết các lãnh vực

Luật này nhằm cập nhật cho Luật 101, luật ngôn ngữ nguyên thủy của Quebec, nhưng bao gồm những thay đổi lớn, sâu rộng mà sẽ gây tác động sâu sắc trong hệ thống tư pháp và hệ thống giáo dục cao đẳng, cùng nhiều lãnh vực khác của xã hội Quebec.

Ngoài những khía cạnh khác, luật này bắt buộc di dân mới ở Quebec phải giao tiếp với bất kỳ cơ quan chính phủ nào hoàn toàn bằng tiếng Pháp trong vòng chỉ sáu tháng sau khi họ nhập cư.

Luật này cũng sẽ thay đổi hệ thống về quyết định có bao nhiêu thẩm phán ở Quebec phải là người song ngữ, trao quyền đó cho bộ trưởng tư pháp – mà hiện cũng kiêm nhiệm bộ trưởng chịu trách nhiệm về Pháp ngữ.

Luật sẽ giới hạn số lượng sinh viên tại các trường cao đẳng CEGEP sử dụng tiếng Anh, khiến ngày càng khó được tuyển sinh vô các trường cao đẳng này hơn vì tốc độ tăng trưởng của những trường này sẽ bị dừng lại ở mức năm 2019.

Biểu tình chống Dự luật 96 ở Montreal, ngày 14/5/2022. (Ảnh: Graham Hughes / The Canadian Press)

Trong các trường cao đẳng đó, sinh viên cũng sẽ phải tuân theo với các quy định mới – một số sẽ phải vượt qua kỳ thi tiếng Pháp để tốt nghiệp và học một số môn căn bản của họ bằng tiếng Pháp, trong khi sinh viên nói tiếng Anh đơn ngữ cũng sẽ cần phải học nhiều lớp hơn để học tiếng Pháp.

Điều đó sẽ thay đổi đáng kể cơ cấu nhân sự của các trường cao đẳng, tăng số lượng giảng viên Pháp ngữ và có khả năng khiến một số giảng viên nói tiếng Anh có nguy cơ mất việc.

Vẫn chưa rõ luật này có tác động ra sao về y tế. Giới luật sư cảnh báo rằng ngôn từ của luật này để ngỏ một thay đổi nghiêm trọng về khả năng được chăm sóc sức khỏe bằng tiếng Anh và chính quyền tỉnh bang khẳng định bằng lời nói rằng không có gì sẽ thay đổi về lãnh vực đó.

Tuy nhiên, giới phê bình pháp lý nói rằng hứa bằng miệng thì quá dễ, trong khi ngôn từ của luật rất rộng và rất phức tạp, khiến còn nhiều điều không chắc chắn.

Tuần trước, thủ hiến Legault gọi lời chỉ trích đó là “thông tin sai lệch”. Ông nhắc lại hôm 24/5, sau khi dự luật được thông qua, rằng chính quyền tỉnh bang hứa sẽ duy trì các dịch vụ công bằng tiếng Anh.

“Tôi biết có một số người đang đổ thêm dầu vào lửa khi tuyên bố rằng Dự luật 96 sẽ khiến cho những người Quebec nói tiếng Anh không được chăm sóc sức khỏe bằng tiếng Anh,” thủ hiến Legault nói.

“Chúng tôi biết rằng một số người đang lo lắng. Chúng tôi cam kết bảo vệ khả năng tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe bằng tiếng Anh của quý vị. Đó là lời hứa lịch sử mà chúng tôi sẽ giữ và quý vị sẽ tiếp tục có các bệnh viện, trường học, cao đẳng CEGEP và đại học Anh ngữ,” ông nói tiếp.

“Tôi không biết có sắc dân thiểu số ngôn ngữ nào được phục vụ bằng ngôn ngữ của họ tốt hơn cộng đồng nói tiếng Anh ở Quebec.”

Thủ hiến cũng nói rằng “chúng ta tự hào về điều đó” và “chúng ta cũng tự hào là một quốc gia Pháp ngữ ở Bắc Mỹ và nhiệm vụ của chúng ta là bảo vệ ngôn ngữ chung của chúng ta, và tôi mời tất cả người Quebec dùng ngôn ngữ đó, yêu nó và bảo vệ nó.”

Dự luật 96 đánh dấu lần đầu tiên chính quyền Quebec dường như sẵn sàng để mở rộng sự phân hóa ra ngoài hệ thống giáo dục, đồng thời cắt quyền tiếp cận các dịch vụ khác bằng tiếng Anh của chính quyền dành cho những người không nói tiếng Anh, đặc biệt là di dân mới.

Nguồn: CTV, The Canadian Press, 25/5/2022.