Canada chưa sẵn sàng để hợp pháp hóa cần sa

Canada sắp mở đầu kỷ nguyên cần sa hợp pháp bằng những luật lệ tủn mủn, nửa vời, mâu thuẫn giữa các địa phương trên toàn quốc, thậm chí chỉ cách nhau một cây cầu.

Canada chưa sẵn sàng để hợp pháp hóa cần sa

Jason Markusoff

Khương An lược dịch

Bobby Kennedy dành phần lớn thời gian của mình làm việc với các luật sư và tại tòa án trong suốt mùa hè được cho là sẽ mở đầu kỷ nguyên cần sa hợp pháp của Canada. Giữa tháng 7, thành phố Kelowna ra lệnh buộc ông đóng cửa quầy trưng bày tại cửa hàng ván trượt (skateboard) BKRY của ông ở trung tâm thành phố. Ở đó, từ mùa đông ông đã bán kẹo dẻo và bánh brownie tẩm cần sa, cần sa khô và nhiều món khác. Kennedy đã kiện để được tiếp tục bán cho khách hàng dùng cần sa giải trí và cần sa y khoa của mình. Nhưng thành phố lớn nhất của vùng B.C. Interior quyết tâm dẹp tất cả những nơi kinh doanh không được nhà nước quản lý trước khi cần sa hợp pháp hóa trên toàn quốc vào ngày 17/10.

Ở Kelowna, cũng như ở nhiều nơi của Canada, ngày được mong đợi rất nhiều đó sẽ chưa thể xứng danh là mở ra một thời đại mới. Thành phố này là trung tâm của vùng rượu vang Okanagan của B.C. và là nơi có một số hãng trồng cần sa lớn được cấp phép, nhưng hầu như chưa bắt đầu thông qua quy định, và còn mấy tháng nữa mới sẵn sàng cho các quy trình xét duyệt tái quy hoạch phân vùng (rezoning) và cấp giấy phép cho các doanh nghiệp. Như vậy có nghĩa là cửa hàng cần sa hợp pháp đầu tiên của Kelowna sẽ chưa mở cửa vào mùa thu năm nay, mà sớm nhất thì phải tới mùa hè năm 2019, theo Ryan Smith, giám đốc quy hoạch cộng đồng của thành phố cho biết. “Công chúng kỳ vọng chúng tôi đưa ra một mô hình có tính dè dặt từ đầu,” ông nói.

Chính phủ B.C., vốn đã chậm trễ trong việc hợp pháp hóa và mới bắt đầu nhận hồ sơ xin mở cơ sở bán lẻ của tư nhân từ tháng 8, coi như bóp chết ước mơ của Kennedy mở một cửa hàng bán ván trượt và cần sa để rốt cuộc thiết lập một chuỗi “cửa hàng nuôi dưỡng lối sống”. Theo quy định của tỉnh bang, người/cơ sở được cấp phép không được bán cần sa giải trí chung trong một cơ sở kinh doanh mặt hàng khác.

Kennedy không hiểu nổi tại sao ở một tỉnh bang nổi tiếng toàn cầu về cần sa của mình, thành phố của ông lại chưa sẵn sàng chào đón ngành trị giá hàng tỷ đô-la. Biết rằng những khách hàng cao niên khó có khả năng mua hàng cần sa y khoa qua mạng, ông băn khoăn liệu có xuất hiện thêm nhiều người buôn bán phi pháp hay không.

Vào ngày 17/10, dân Kelowna chỉ mới có thể mua cần sa giải trí hợp pháp qua mạng. Ở Ontario cũng vậy; quyết định muộn màng của chính quyền mới ở Ontario cho phép tư nhân bán lẻ cần sa khiến phải tới tháng Tư năm sau mới có các cửa hàng thực tế. Một số tỉnh bang sẽ có các cửa hàng tư nhân sẵn sàng hoạt động ngay từ ngày đầu tiên, trong khi những tỉnh bang khác sẽ có cửa hàng do nhà nước quản lý — 20 ở New Brunswick và cùng số lượng 20 ở tỉnh bang Quebec lớn hơn nhiều; một chục cửa hàng ở Nova Scotia và, ít nhất là lúc bắt đầu, một cửa hàng nhà nước duy nhất BC Cannabis Store ở Kamloops (cách Kelowna hai giờ lái xe, và cách Vancouver bốn giờ lái xe).

Với hàng tỷ đô-la vốn đầu tư, hàng triệu gam được trồng và hàng ngàn người làm việc, buổi ra mắt trọng đại của hệ thống cần sa hợp pháp của Canada sắp khai diễn. Từ các hãng sản xuất và nhân viên trực tiếp phục vụ khách hàng tới cảnh sát và nhiều cấp quản lý nhà nước, cả một quốc gia đang cuống cuồng chuẩn bị sẵn sàng trước giờ mở màn. Nhưng buổi khai diễn này sẽ là một màn trình diễn luộm thuộm, nhếch nhác. Nhiều phần của sân khâu có thể chưa được sơn. Không phải ai cũng thuộc lời thoại của mình. Nhà hát có thể được bán vé quá nhiều nhưng phần nào lại có ghế trống. Và sân khấu sẽ có nhiều phần để trọn trong bóng tối. (©Bản tiếng Việt của CanadaInfo.net)

Sở dĩ như vậy là vì bản đồ [hợp pháp hóa cần sa] của Canada còn tệ hơn cả một tập hợp chắp vá luộm thuộm các quy định về nơi người dân được mua cần sa, nơi nào không được, nơi nào chưa được mua, và nơi mà có mua được hay không còn tùy thuộc một vài điều khác. Việc thực thi luật xử lý hành vi lái xe bị ảnh hưởng của ma túy và các vi phạm mới khác liên quan tới cần sa thì sẽ mỗi nơi mỗi khác. Quy định về trồng cần sa tại nhà cũng sẽ khác nhau. Người dùng có thể sẽ được hút cần sa trên vỉa hè ở một thành phố nhưng không được ở thành phố kế bên. Tại Halifax, người dùng sẽ phải tìm khu vực được chỉ định dành riêng cho việc dùng cần sa. Ở Edmonton, người dùng phải tìm chỗ trên vỉa hè không nằm trong bán kính 10 mét so với trạm xe buýt, hiên, cửa ra vào hoặc cửa sổ.

“Nếu thường xuyên đi lại trên khắp đất nước, coi như bạn sẽ cần có một ứng dụng giúp bạn biết điều gì hợp pháp, điều gì bất hợp pháp tùy là bạn đang ở đâu,” Trina Fraser, luật sư chuyên về cần sa ở Ottawa, nói. Hồi tháng 3, cô đã đăng ký được nhãn hiệu thương mại cho một ứng dụng chưa được phát triển, tên là Canna Do This? Nhưng cô bận giúp các doanh nghiệp tìm đường vượt qua rừng luật lệ mới tới nỗi, khi tới ngày 17/10, ứng dụng này vẫn sẽ còn ở giai đoạn ý tưởng.

Vào thời điểm Quốc hội phê chuẩn Đạo luật Cần sa vào tháng Sáu và thủ tướng Justin Trudeau công bố ngày thực sự hợp pháp hóa, hầu hết các tỉnh bang đang trong quá trình phát triển hệ thống cửa hàng nhà nước hoặc tổ chức đấu thầu cho cửa hàng tư nhân. Nhưng họ làm vậy chỉ sau khi lao vào cuộc chạy hết tốc lực của chính quyền. “Chúng tôi đã chạy với tốc độ gấp 3 lần so với tốc độ thông thường của chúng tôi cho một dự án có tính chất này,” David DiPersio, người phụ trách mảng cần sa cho tổ chức quản lý rượu bia Nova Scotia Liquor Corp. (©Bản tiếng Việt của CanadaInfo.net)

Niaz Nejad thuộc Ủy ban Rượu và Cờ bạc Alberta (AGLC) là một trong nhiều người được phỏng vấn cho bài viết này. Bà so sánh thách thức này với việc vừa chế tạo máy bay vừa bay trên máy bay đó. Hồi tháng 12, bà đã thêm cụm từ “và cần sa” vào chức vụ giám đốc điều hành và phó chủ tịch phụ trách cờ bạc. Như vậy, bà sẽ trở thành một trong những nhà phân phối lớn nhất của thế giới cần sa hợp pháp, vì tất cả các cửa hàng bán lẻ tư nhân của Alberta đều phải mua từ tổ chức bán sỉ của tỉnh bang, mà bà giám sát. Nejad đã trở nên am hiểu về chủng loại và nồng độ cần sa tới nỗi bạn bè của bà nói đùa rằng bà có thể bán ở góc đường, và bà đã gặp đủ loại doanh nhân cần sa.

Dù còn lạ lẫm với con đường hợp pháp hóa, Alberta được chuẩn bị tốt hơn hầu hết các tỉnh bang khác về bán lẻ cần sa do tư nhân đảm trách. Alberta đi tiên phong trong việc cho tư nhân kinh doanh rượu bia cách đây 25 năm, và bởi vì tỉnh bang này có khá ít cơ sở bán cần sa bất hợp pháp — chính quyền nhanh chóng truy quét những cơ sở mới xuất hiện — tỉnh bang khởi đầu với tình hình tương đối trong sạch. Không có giới hạn số lượng, nhưng AGLC dự kiến sẽ 250 cửa hàng cần sa mở cửa ở Alberta trong đợt đầu tiên, tức là có số lượng bình quân đầu người cao gấp 24 lần so với Quebec. Riêng Calgary đã cấp giấy phép cho 117 cửa hàng, nhiều hơn số cửa hàng được cấp phép ban đầu của các tỉnh bang Saskatchewan, Manitoba, Ontario, Quebec và Nova Scotia cộng chung.

Nhưng nếu nhìn cảnh các cửa hàng cần sa sắp nở rộ ở Alberta mà nhầm tưởng là miền Viễn Tây hoang dã thì giống như lo sợ là chỉ cần hút một điếu là đủ khiến bạn trở thành con nghiện. Chỉ cần một vòng tham quan cửa hàng của New Leaf Cannabis ở một khu mua sắm mạn tây Calgary là đủ thấy các quy định nghiêm ngặt quản lý các nhà bán lẻ. Cửa sổ phải được che chắn để không ai ở ngoài có thể nhìn thấy bên trong, như một cửa hàng video dành cho người lớn. Không có hộp cần sa lớn nào được trưng bày, chỉ có những lọ nhỏ xíu đựng mẫu ngửi được buộc chặt vào bàn bằng dây cáp. Tất cả sản phẩm gởi tới các cửa hàng trong các kiện theo quy định bắt buộc của liên bang có hình thức lai giữa gói thuốc lá và lọ thuốc theo toa: bảo đảm trẻ em không mở được, và mờ đục, với các logo nhỏ, lời cảnh báo sức khỏe in lớn hơn và nhãn nồng độ THC màu đỏ giống như biển dừng xe khi giao thông. Những hộp và gói cần sa trông không có gì đặc sắc này phải được cất giữ trong phòng phía sau với tường và cửa được gia cố bằng thép. Giám đốc hành chính Angus Taylor nói cũng thuận tiện là cửa hàng này từng là ngân hàng, nên toàn bộ cần sa cất trong một hầm cũ. Nhân viên sẽ đi lại trong khu bán hàng thiết kế theo phong cách Apple, quẹt thẻ thanh toán của khách hàng và lấy sản phẩm từ phòng phía sau khóa kín. Nhưng họ sẽ bị cấm trả lời các câu hỏi của khách hàng về các lợi ích y khoa tiềm năng của cần sa. Tất cả các cửa hàng chỉ dành để bán cần sa giải trí. (©Bản tiếng Việt của CanadaInfo.net)

Các thành phố/thị trấn ở Alberta có các hệ thống cấp phép đặc thù đáo của riêng họ. Edmonton tổ chức xổ số để xác định thứ tự xét duyệt hồ sơ xin giấy phép, và làm một video dài hai giờ hết sức nhàm chán về quá trình và tải lên YouTube. Calgary là một trong những thành phố duyệt hồ sơ theo kiểu nộp trước thì được xét trước. Công ty New Leaf đã bắt đầu giành lấy các cửa hàng từ giữa năm 2017, thậm chí trước khi Alberta công bố mô hình bán lẻ tư nhân. Để bảo đảm cho vốn đầu tư của công ty, Taylor đã cắm trại bên ngoài tòa thị chính vào đêm trước khi thành phố bắt đầu phát hồ sơ. Bởi vì thành phố sẽ không cho phép các cửa hàng [cần sa] nằm trong phạm vi 300 mét của nhau, đã có một cuộc chạy đua giành các vị trí đắc địa. Sau đó, sau khi hội đồng thành phố ban hành một quy định phút chót về khoảng cách giữa các cửa hàng cần sa và chỗ cho vay nóng bằng cầm cố séc trả lương — có lẽ vì sợ người tiêu dùng đốt hết tiền lương mới lãnh vào cần sa — giấy phép cho cửa hàng của New Leaf đã không được duyệt. Công ty đệ đơn kháng cáo và giành được giấy phép của mình, nhưng phải tốn tiền để giải quyết vấn đề với chỗ cho vay nóng cách đó hai tiệm. New Leaf chỉ việc mua lại hợp đồng thuê mặt bằng của tiệm kế bên.

Sự rối rắm đó có thể là điều tất yếu, bởi các chính trị gia và quan chức phải đối mặt với các nhiệm vụ dường như đối chõi nhau là vừa khuyến khích việc sử dụng cần sa hợp pháp vừa bảo vệ mọi người khỏi những tổn hại của cần sa. Họ đã bị giằng co theo các hướng đối nghịch bởi các doanh nhân, cơ quan thực thi pháp luật, chuyên gia y tế và các cử tri cao niên khó tính, tạo ra những quy định mâu thuẫn nhau giữa các địa phương tới mức ngớ ngẩn.

Calgary sẽ không cho phép các cửa hàng cần sa hoạt động kế bên các cửa hàng rượu (các thành phố/thị trấn khác bắt buộc phải có vùng đệm 100 mét giữa hai loại cửa hàng này), trong khi hầu hết các cửa hàng ở Nova Scotia sẽ được đặt bên trong các cửa hàng rượu do tỉnh bang quản lý. Trong khi các cửa hàng không được phép cho ý kiến tư vấn y khoa liên hệ tới sản phẩm, cửa hàng ở các tỉnh bang vùng Đại Tây Dương sẽ cho khách hàng biết mỗi chủng loại mang lại cho họ cảm giác gì. Các cửa hàng ở Nova Scotia sẽ phân loại thành relax (thư giãn), unwind (thả lỏng), centre (tập trung) và enhance (nâng cao) — trong khi cần sa bán ở New Brunswick sẽ cho phép người dùng discover (khám phá), connect (kết nối) hoặc refresh (làm mới). Các cửa hàng ở New Brunswick và Quebec sẽ yêu cầu kiểm tra căn cước trước khi vào cửa hàng; những nơi khác thì không. Trang mạng bán cần sa của Alberta sẽ yêu cầu xác minh tuổi thành niên, trong khi các trang mạng bán cần sa do các tỉnh bang khác quản lý sẽ có phương thức đơn giản là đánh dấu vào ô và yêu cầu bằng chứng về độ tuổi khi giao hàng. Manitoba và Saskatchewan sẽ cho phép các nhà bán lẻ tư nhân có cửa hàng trên thực tế cũng được bán hàng trên mạng.

Inner Spirit Holdings, công ty có trụ sở tại Alberta, muốn xây dựng hệ thống bán lẻ trên toàn quốc, nhưng thấy rằng cần phải có kỹ năng nhảy lò cò. Công ty hy vọng sẽ mở tối đa tám cửa hàng mà bất kỳ hãng nào được phép tại BC, cũng như 37 cửa hàng được phép ở Alberta; một trong những đối tác nhượng quyền của công ty trúng xổ số Saskatchewan để giành được một cửa hàng duy nhất ở Moose Jaw chưa không ở nơi nào khác; và Inner Spirit Holdings sẽ chiều theo chủ trương của Manitoba khuyến khích người bản xứ tham gia kinh doanh bằng cách hợp tác với bộ lạc Dakota Tipi ở tỉnh bang đó.

Chuỗi cửa hàng của Inner Spirit Holdings đã nộp đơn tại Canmore, thị trấn thân thiện với cần sa ở vùng núi của Alberta, nơi sẽ có 8 cửa hàng cho 14,000 cư dân. Ở thị trấn Banff lân cận, tới cuối tháng 9 hội đồng vẫn chưa thông qua các quy định, vì vậy có thể sẽ không có cửa hàng bán lẻ nào sẵn sàng mở cửa vào ngày 17/10. Hơn nữa, các quy định được đề xuất của thị trấn này cấm bất kỳ cửa hàng cần sa nào có mặt tiền quay mặt ra vỉa hè, Như vậy Banff sẽ không có được bầu không khí “cao ngất như Alpine” đặc trưng cho thị trấn nghỉ mát Aspen sau khi bang Colorado, Mỹ, hợp pháp hóa cần sa giải trí. Nhưng Banff vẫn còn dễ dãi hơn thị trấn nghỉ mát Whistler, B.C., nơi ban đầu sẽ cấm các cửa hàng. North Vancouver, West Vancouver và Richmond ban đầu cũng cấm cửa hàng (mặc dù nghịch lý là Richmond sẽ là nơi đặt kho phân phối cần sa tập trung của tỉnh bang).

(Còn tiếp một kỳ)

Nguồn: Maclean’s, 27/9/2018.