Kết án tử hình công dân Canada, Trung Quốc ra đòn hiểm trong cuộc đối đầu với Canada
Kết án tử hình công dân Canada, Trung Quốc ra đòn hiểm trong cuộc đối đầu với Canada
Phạm Vũ Lửa Hạ
Quan hệ Trung Quốc-Canada đã băng giá hai tháng nay.
Đầu tháng 12/2018, Canada bắt giám đốc tài chính của Huawei theo yêu cầu dẫn độ của Mỹ. Chỉ trong vài tuần sau khi bà Mạnh Vãn Chu bị bắt, Trung Quốc bắt hai công dân Canada, cựu viên chức ngoại giao Michael Kovrig và doanh nhân Michael Spavor, vì nghi ngờ gây nguy hiểm cho an ninh quốc gia. Nhiều người Canada khác cũng đã bị bắt và trục xuất.
Hôm 14/1/2019, Trung Quốc dường như giáng thêm một đòn hiểm trong cuộc đối đầu với Canada. Tòa án Nhân dân Trung cấp Đại Liên, tỉnh Liêu Ninh, tuyên án tử hình đối với Robert Lloyd Schellenberg, công dân Canada 36 tuổi, vì tội buôn lậu ma túy.
Canada là nước không có án tử hình, và thường xuyên kịch liệt lên án những nước áp dụng án tử hình. Nay viễn cảnh một công dân có thể bị xử tử ở nước ngoài, bất luận là có tội hay bị oan sai, là điều không thể chấp nhận được đối với Canada.
Ngay sau khi có tin Schellenberg bị án tử hình, thủ tướng Justin Trudeau của Canada lên án chính phủ Trung Quốc hành động một cách tùy tiện.
“Chúng tôi với tư cách là một chính phủ, và có lẽ tất cả bạn bè và đồng minh quốc tế của chúng tôi, vô cùng quan ngại về việc Trung Quốc đã chọn bắt đầu áp dụng một cách tùy tiện án tử hình, như trong trường hợp này đối với một người Canada,” ông nói báo giới sáng thứ Hai 14/1/2019.
Thủ tướng Trudeau cho biết Canada sẽ luôn can thiệp khi một công dân Canada bị kết án tử hình ở một quốc gia khác.
Chiều 14/1, bộ ngoại giao Canada cập nhật khuyến cáo lữ hành đối với Trung Quốc để cảnh báo công dân về “nguy cơ thực thi luật pháp sở tại một cách tùy tiện”. Khuyến cáo này cũng viết: “Chúng tôi tiếp tục đề nghị tất cả những người Canada đi Trung Quốc nên thận trọng cao độ.”
Lá bài chính trị
Xưa nay từng có nhiều người nước ngoài bị xét xử về tội liên quan tới ma túy ở Trung Quốc, nhưng vụ Schellenberg nổi bật do thời điểm và mức độ công khai về phiên tòa mà chính quyền cho phép.
Sophie Richardson, giám đốc phụ trách Trung Quốc của tổ chức Theo dõi Nhân quyền, nói, “Bắc Kinh sẽ phải trả lời thế giới tại sao vụ án cụ thể này xử một công dân của một nước cụ thể phải được xử lại vào thời điểm cụ thể này.”
Các chuyên gia pháp luật đặt nhiều câu hỏi về vụ này. Schellenberg bị giam 15 tháng trước phiên tòa đầu tiên (vào tháng 3/2016), và đợi thêm 32 tháng trước khi một tòa án phán quyết anh có tội và kết án 15 năm tù (vì là đồng phạm). Thế nhưng phiên xử lại được lệnh thực hiện trong vòng chỉ 16 ngày sau khi tòa án quyết định cho phúc thẩm. Và tòa chỉ mất chưa tới một ngày để xét xử, kết tội và tuyên án tử hình.
(Cũng khó mà không để ý các mốc thời gian: Schellenberg bị tuyên án lần đầu [15 năm tù] vào ngày 20/11/2018 tại Đại Liên, bà Mạnh bị bắt ở Vancouver ngày 1/12/2018.)
Donald C. Clarke, giáo sư luật tại Trường Luật của Đại học George Washington và chuyên gia về luật Trung Quốc, nhận định, “Chúng ta có thể kết luận rằng chính quyền Trung Quốc rõ ràng là muốn chúng ta kết luận: đây là một vụ án chính trị. Số phận của Schellenberg sẽ chẳng liên quan gì tới việc cá nhân anh ta có tội hay vô tội.”
“Do bên công tố dường như dự định đưa ra những cáo buộc mới để biện minh cho việc áp dụng án tử hình, thời gian quá ngắn như vậy không đủ để chuẩn bị lập luận biện hộ có ý nghĩa.”
“Vụ này dường như càng khẳng định thông điệp, mà trước đây đã thể hiện qua các vụ bắt công dân Canada Michael Kovrig và Michael Spavor, rằng Trung Quốc xem việc bắt giữ con tin là một cách thực hành ngoại giao có thể chấp nhận được,” giáo sư Clarke viết trên tạp chí trực tuyến Lawfare về an ninh quốc gia.
Chủ tịch Trung Quốc và tổng bí thư Đảng Cộng sản Tập Cận Bình, cùng với quốc hội Trung Quốc, có thể ân xá cho Schellenberg. Giáo sư Clarke nói, “Rõ ràng là nếu Tập Cận Bình muốn vụ này ra sao thì sẽ như thế đó. Chỉ cần nói một tiếng là các tòa án sẽ làm theo chỉ thị.”
Tại phiên phúc thẩm, cơ quan công tố nói các bằng chứng mới cho thấy Schellenberg đóng vai trò lớn hơn trong một mạng lưới buôn lậu ma túy quốc tế, nên bản án ban đầu quá nhẹ.
“Con tốt thí”
Trước khi phiên tòa xử lại diễn ra, gia đình của Schellenberg đã sợ rằng anh sẽ trở thành một lá bài mặc cả của Bắc Kinh. Bà Lauri Nelson-Jones, dì của Schellenberg, nói, “Nó đã trở thành con tốt thí.”
Một số chuyên gia đối ngoại cho rằng việc Trung Quốc ra tay hành động nhanh chóng trong cả ba vụ Kovrig, Spavor và Schellenberg dường như để gây áp lực buộc Canada trả tự do và cho bà Mạnh về Trung Quốc. (Bà Mạnh hiện được tại ngoại ở Canada, chờ tòa xét có cho dẫn độ sang Mỹ hay không.)
Guy Saint-Jacques, một cựu đại sứ Canada ở Trung Quốc, nói phiên tòa thứ nhì xử Schellenberg dường như được dàn dựng một cách trắng trợn và có tính chính trị nếu ta lưu ý tới thời điểm, việc cơ quan công tố kháng cáo bản án ban đầu và quyết định cho phép phóng viên nước ngoài vào phòng xử án. “Nếu họ muốn chứng tỏ minh bạch, thì họ đã bắt đầu làm chuyện đó nhiều năm trước,” ông nói.
Trong những năm gần đây, các tòa án Trung Quốc đã nhiều lần thể hiện lập trường là người nước ngoài sẽ không được đối xử khác với người Trung Quốc trong các bản án kết tội ma túy. Tuy vậy, án tử hình dành cho công dân các nước phương Tây là hiếm trong những vụ này.
Từ năm 2009 tới năm 2015, Trung Quốc đã xử tử ít nhất 19 người nước ngoài vì tội buôn lậu ma túy, theo John Kamm, chủ tịch Sáng hội Dui Hua, một tổ chức ở San Francisco chuyên theo dõi nhân quyền ở Trung Quốc.
Ông Kamm ngạc nhiên về tốc độ xét xử nhanh và mức độ nghiêm trọng của bản án dành cho Schellenberg.
Ông Kamm lưu ý rằng Hồ Tích Tiến, tổng biên tập Hoàn cầu Thời báo, từng cảnh báo trước khi có bản án này rằng nếu Canada quyết định dẫn độ bà Mạnh sang Mỹ, “Sự trả thù của Trung Quốc sẽ nghiêm trọng hơn nhiều việc bắt giữ một người Canada.”
© Canada Info.
2 thoughts on “Kết án tử hình công dân Canada, Trung Quốc ra đòn hiểm trong cuộc đối đầu với Canada”