Tại một siêu thị Bắc Kinh, lọt giữa nước tương và dấm Trung Quốc là dầu hạt cải Canada. Sản phẩm in những hình ảnh các tỉnh bang vùng thảo nguyên Canada với các địa danh “Calgary” và “Winnipeg” cùng lá phong đỏ nay không được hồ hởi đón nhận như cách đây vài tháng.

Thực vậy, tại một tiệm tạp hóa khác gần đó, chủ tiệm trước đây có bày bán dầu hạt cải nhanh miệng khẳng định “không có hàng Canada ở đây!”

Tại một siêu thị ở Bắc Kinh, dầu hạt cải Canada nằm cạnh nước tương và dấm Trung Quốc. (Ảnh: Saša Petricic/CBC)

Năm ngoái, kim ngạch xuất khẩu sản phẩm hạt cải (canola) của Canada sang Trung Quốc đạt tới 2.7 tỷ CAD. Canada bán dầu cho người tiêu dùng và hạt cải cho nông dân Trung Quốc. Nhưng trong vài tuần qua, nguồn cung ứng này bị tắc nghẽn, bị chặn tại các cửa khẩu vì hải quan Trung Quốc nói họ phát hiện “sâu bọ nguy hiểm” trong hàng từ Canada.

Do vậy, nhiều tàu chở sản phẩm hạt cải nằm đợi khi lần lượt các công ty Canada bị Trung Quốc đình chỉ giấy phép nhập khẩu vì “không chấp hành”. Hãng Richardson International ở Manitoba hãng Viterra ở Saskatchewan, và một hãng Canada thứ ba không được nêu tên đã bị chặn.

Các phát ngôn viên chính quyền ở Bắc Kinh nói vấn đề của một hãng là “cực kỳ trầm trọng”, và bắt buộc phải có động thái bất ngờ này để “bảo đảm sức khỏe và sự an toàn của công dân Trung Quốc”.

Trung Quốc chẳng cung cấp bao nhiêu chi tiết, không đưa ra bằng chứng cho điều họ gọi là những phát hiện “có cơ sở khoa học và hợp lý”.

Danh chánh ngôn thuận mà nói thì không có liên hệ nào giữa lệnh cấm sản phẩm hạt cải và mâu thuẫn nổi cộm của Trung Quốc với Canada và vụ bắt giám đốc tài chính Mạnh Vãn Chu của Huawei tại Vancouver hồi đầu tháng 12/2018.

Nhưng giới ngoại giao và giới quan sát chính trị cho rằng rõ ràng hành động này nằm trong chiến lược của Bắc Kinh gây áp lực với Ottawa bằng cách chĩa mũi dùi vào nông nghiệp, một ngành mà Trung Quốc biết rất quan trọng với Canada về cả kinh tế lẫn chính trị.

Trung Quốc hết lo về an ninh lương thực

Có thể đoán được chiến lược này qua một tuyên bố của phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Cảnh Sảng hồi cuối tháng 3. Lúc đó, ông nói rằng giải pháp cho việc ngăn chặn sản phẩm hạt cải là Canada nên “thực hiện những biện pháp cụ thể để sửa những sai lầm trước đây của mình” trong quan hệ song phương.

Ngăn chặn thực phẩm nhập khẩu là chiêu trò tương đối mới với Bắc Kinh, do Trung Quốc tự tin đã qua thời chật vật tìm đủ nguồn lương thực thực phẩm để lo cái ăn cho hàng tỷ dân của mình.

Bingchuan Hu, chuyên gia về cung ứng lương thực ở Viện Khoa học Xã hội Trung Quốc, cho rằng nhờ năng suất nội địa cao hơn (đủ khả năng sản xuất nhiều lương thực hơn cho người dân) và thu nhập cao hơn (đủ sức mua từ nước ngoài), an ninh lương thực không còn là nỗi lo ở Trung Quốc từ ít nhất là năm 2004.

“Cho dù chúng tôi đóng hẳn thương mại lương thực, Trung Quốc cũng có thể giải quyết vấn đề này,” ông nói.

Thực vậy, Chương trình Lương thực Thế giới của Liên Hợp Quốc nói rằng Trung Quốc đã có “tiến bộ đáng kể” về giảm đói. Trung Quốc đạt chỉ tiêu của chính mình về giảm một nửa số người đói ở nhà trước năm 2015, và qua đó Trung Quốc giảm 2/3 tỷ lệ đói toàn cầu.

Đối với bất kỳ sản phẩm nào, trong đó có canola, ông Hu cho rằng Trung Quốc luôn có thể tìm được hàng thay thế, bằng cách nhập từ nơi khác, như Nga hay Ấn Độ, hoặc dùng các loại dầu hoặc thức ăn khác.

“Thứ gì cũng thay thế được,” ông Hu nói.

Ông Hu biết rằng lương thực không phải lúc nào cũng dồi dào. Nạn đói lớn của Trung Quốc hồi đầu thập niên 1960 đã khiến hơn 20 triệu người chết.

Ngay cả hiện nay, ông Hu cảm ơn chính phủ Canada đã gởi lương thực cho Trung Quốc vào lúc mà không nước phương tây nào khác chịu. Thủ tướng John Diefenbaker đã bất chấp một lệnh cấm vận do Mỹ dẫn đầu về thương mại với Trung Quốc, và đàm phán một hệ thống tín dụng cho phép Bắc Kinh mua hàng tấn lương thực vào lúc mà Trung Quốc không có bất cứ cách nào khác để thanh toán.

Nhưng Trung Quốc hiện nay đã rất khác xưa. Và Trung Quốc dường như thấy mình đủ hùng mạnh để dùng các vấn đề thương mại, thậm chí trong giao thương lương thực thực phẩm, làm phương tiện để đạt được các mục tiêu chính trị.

Cấm cản than Úc

Trung Quốc dường như đang dùng chiêu trò tương tự với Úc khi quan hệ giữa hai nước gần đây cũng căng thẳng.

Úc khiến Bắc Kinh tức giận khi cấm tập đoàn Huawei tham gia các mạng 5G của Úc vì lý do an ninh. Hồi tháng 3, Úc ban hành luật mới nghiêm ngặt về chống gián điệp. Luật này ghép tội hình sự cho hành động ăn cắp bí quyết công nghiệp nhân danh một chính phủ nước ngoài.

Úc cũng đang soạn thảo luật để hạn chế các khoản quyên tặng chính trị của nước ngoài, sau một cuộc tranh luận kịch liệt về tiền từ Trung Quốc.

Bắc Kinh không hài lòng, lên án Canberra có “não trạng Chiến tranh Lạnh”, và cản trở than nhập khẩu, một ngành hệ trọng về kinh tế lẫn chính trị ở Úc. Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất của Úc và là khách hàng hàng đầu của than Úc, mỗi năm mua tới 7 tỷ CAD.

Giống như sản phẩm hạt cải của Canada, than Úc cũng bị soi kỹ ở các cảng Trung Quốc: bị kiểm nghiệm nhiều hơn, lo ngại về tạp chất và nhiều kiểu trì hoãn khác không được giải thích.

Mark Beeson, giáo sư quan hệ quốc tế tại Đại học Tây Úc, nói Trung Quốc đang diễu võ dương oai theo những cách chẳng ai ngờ.

“Thông điệp là chúng tôi lớn và hùng mạnh, các anh phụ thuộc chúng tôi,” ông nói. “Nếu anh khiến chúng tôi phật ý hoặc làm những điều thực sự gây hại cho lợi ích quốc gia cốt lõi của chúng tôi, thì chúng tôi có những cách gây hại cho các anh.”

Giáo sư Beeson nói rằng “từ giác độ của Trung Quốc, những nước như Úc và Canada chẳng có thể làm được gì nhiều.”

Đó chính là bài toán khó giải của Canada trong vụ dầu hạt cải.

Ottawa đã đề nghị cử một phái đoàn cao cấp hoặc một ban chuyên gia sang Trung Quốc, nhưng Bắc Kinh hiện nay dường như chẳng mặn mà hợp tác.

Giới quan sát ở Canada nhận định rằng cách quy nhất để loại trừ vấn đề “sâu bọ” trong sản phẩm hạt cải có thể là giải quyết vấn đề chính trị lớn hơn.

Khương An lược dịch từ CBC 12/4/2019.

© Bản tiếng Việt của Canada Info.

3 thoughts on “Dầu hạt cải Canada & than Úc: Trung Quốc dùng thương mại vì mục tiêu chính trị

Trả lời

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. Các trường bắt buộc được đánh dấu *

Website này sử dụng Akismet để hạn chế spam. Tìm hiểu bình luận của bạn được duyệt như thế nào.