Rachel Browne

Khương An lược dịch 

Bốn con mèo được cứu lảng vảng trong văn phòng của Đảng Bảo vệ Động vật Canada (Animal Protection Party of Canada) ở mạn đông của Toronto. Hai con khá dễ làm quen, còn hai con kia trốn đâu đó sau tủ, sau bàn hoặc có thể trên chóp một tháp leo trèo dành cho mèo.

Liz White, sáng lập viên Đảng Bảo vệ Động vật Canada. (Ảnh do nhân vật cung cấp)

“Chúng đều mắc bệnh FIV. Bệnh AIDS của mèo,” Liz White, người sáng lập đảng này vào năm 2005, nói khi con mèo tên Mo nhảy lên ghế bên cạnh bà tại bàn bếp bằng gỗ. Bà vuốt đầu nó.

“Nhưng chúng hoàn toàn khỏe mạnh và chúng tôi đã có chúng được 10 năm rồi.”

White đã là một nhà hoạt động vì quyền động vật và môi trường từ lâu hơn vậy, trong đó có điều hành một chương trình cứu và nhận nuôi động vật gọi là Dự án Jessie kể từ năm 1990. Các bích chương về những động vật được cứu dán đầy những bức tường trong văn phòng. 

Có con rùa Audrey từng buộc phải sống trong một cái xô trong nhiều năm. Rồi còn có những con cừu và bò mà nếu không được cứu thì hẳn đã bị đưa tới lò mổ.

Với bà White, ứng cử viên tại khu vực bầu cử University-Rosedale của Toronto, cách con người đối xử với động vật có liên quan trực tiếp tới biến đổi khí hậu, nhất là về ngành nông nghiệp chăn nuôi động vật.

“Chính vì mối quan hệ của chúng ta với động vật, có tính hết sức hủy diệt, mà chúng ta hiện lâm vào tình cảnh hiện nay là có thảm họa toàn cầu sắp xảy ra,” White nói và chỉ các tập sách và tài liệu giới thiệu cương lĩnh của đảng mình.

Trong các tài liệu này có phần nói về việc lập ra chức Bộ trưởng Động vật để thực hiện các chính sách mà “rốt cuộc sẽ chấm dứt sự bóc lột chúng”.

“Chúng ta đang nói về sự công nghiệp hóa khủng khiếp của ngành nông nghiệp chăn nuôi động vật. Tôi không thể tìm thấy đảng nào thực sự muốn xử lý điều đó ngoại trừ đảng của chúng tôi. Và tôi nghĩ đó là một sai lầm thảm thương.”

Đảng của bà nằm trong số hơn một chục đảng chính trị có đăng ký ở Canada đang tranh đua với các đảng lớn như Đảng Tự do (Liberal), Đảng Bảo thủ (Conservative) và Đảng Tân Dân chủ (NDP) trong kỳ bầu cử liên bang năm nay. Nhưng cơ may của họ rất nhỏ và có thể họ sẽ không thắng cử. Một số đảng đã có từ hơn 30 năm qua và chưa bao giờ có chút xíu cơ may nào giành được một ghế [tại Hạ viện].

Tuy vậy, họ vẫn thử sức với hy vọng gây chuyển biến ít nhiều cho đại nghĩa của chính mình.

Đảng Marxist-Leninist Canada là đảng chính trị có đăng ký từ năm 1974. (Ảnh: Tahmina Aziz/CBC)

Hiện tại có 21 đảng chính trị liên bang đăng ký với cơ quan Bầu cử Canada (Elections Canada) — cao nhất từ trước tới nay. Năm nay có 8 đảng đăng ký kịp thời hạn để tranh cử, trong đó đảng mới nhưng nổi tiếng, Đảng Nhân dân Canada (People’s Party of Canada, PPC), và các đảng nhỏ hơn đảng Chấm dứt Biến đổi Khí hậu (Stop Climate Change) và Mặt trận Thứ tư của Canada (Canada’s Fourth Front).

Sự xuất hiện của các đảng cực hữu Liên minh Công dân Quốc gia Canada (National Citizens Alliance of Canada) và Đảng Quốc dân Canada (Canadian Nationalist Party), cả hai vừa đăng ký năm nay, đã nhận được sự chỉ trích từ các tổ chức chống hận thù; các tổ chức này cho rằng điều này cho thấy những vấn đề đáng ngại của việc cho phép bất cứ ai đăng ký một đảng liên bang, bất kể ý thức hệ của họ là gì.

Nhưng đối với White, điều quan trọng là cho phép tất cả mọi người tham gia chính trường, trong đó có những người mà bạn có thể bất đồng. Bà nói rằng đảng và các đảng khác thường có tranh cãi kịch liệt khi tất cả họp chung với Elections Canada mỗi năm một lần.

“Tôi nghĩ sẽ lành mạnh hơn nếu có như vậy và để cho diễn ngôn công cộng và để cho công chúng nói về những người đó rằng, ‘điều đó không thể chấp nhận được’,” White nói. “Không phải để che giấu nó. Vì điều đó dẫu gì cũng tồn tại. Ta cần tìm ra một cách nào đó để ứng phó với những người này.”

Đảng PPC, do cựu dân biểu Đảng Bảo thủ Maxime Bernier đứng đầu, tự nhận là đảng chính trị phát triển nhanh nhất ở Canada với hơn 300 ứng cử viên tranh cử tại 338 khu vực bầu cử liên bang trong chỉ một năm từ khi thành lập. Bernier cùng giành được một chỗ trong cuộc tranh luận giữa các thủ lãnh đảng liên bang, sau khi ban đầu bị từ chối, do có nhiều ứng cử viên tranh cử và sau khi có lập luận thành công rằng ít nhất có hơn một ứng cử viên có cơ may hợp lý đắc cử.

Coreen Corcoran, chủ tịch Đảng Tự do cá nhân Canada (Libertarian Party of Canada) và ứng cử viên tại khu vực bầu cử Ottawa-Centre mà vừa rồi do dân biểu Đảng Tự do Catherine McKenna nắm, nói rằng sự nổi tiếng và các lý tưởng của PPC đã khiến đảng của bà mất nhiều ứng cử viên tiềm năng. 

“Chỉ cách đây vài năm, kế hoạch của chúng tôi là có 388 [ứng cử viên] trong kỳ bầu cử năm nay,” bà nói trong một cuộc trả lời phỏng vấn. “Thế rồi đảng PPC xuất hiện. Họ có ảnh hưởng trực tiếp tới đảng chúng tôi, đúng là một đòn trực tiếp. Vì đối với nhiều người có tư tưởng tự do cá nhân, Maxime Bernier cũng là một người có tư tưởng tự do cá nhân (libertarian).” 

Corcoran nói rằng sức thu hút của Bernier cộng với việc các tư tưởng của ông trùng lắp với một số giá trị libertarian có sức hấp dẫn đối với nhiều người trước đây ủng hộ đảng của bà.

Và với một người điều hành đảng theo kiểu thiện nguyện viên trong thời gian rảnh, điều đó khiến nhụt chí.

“Đó là thực tế đối với các đảng nhỏ.”

Bà nói thêm rằng kỳ bầu cử này sẽ quan trọng trong việc quyết định tương lai của đảng mình; đảng của bà hiện có vài chục ứng cử viên tranh cử năm nay với cương lĩnh cổ xúy một “nền kinh tế thị trường tự do trong đó giới doanh nhân và người lao động có thể phát đạt”.

Còn phụ thuộc rất nhiều vào thành công của đảng PPC.

“Nếu họ đạt kết quả tốt, thì điều đó lại có hại cho chúng tôi. Nếu họ không đạt kết quả tốt, tôi nghĩ rốt cuộc sẽ có lợi cho chúng tôi,” Corcoran nói. “Điều đó có thể khiến người ta quay lại với chúng tôi, người ta tìm ra chúng tôi. Biết đâu.”

Nhưng sự phát triển và đà tăng tiến mà đảng PPC có được là điều hiếm hoi đối với một đảng mới.

“Để vượt lên nổi bật giữa chính trường nhiễu loạn đó, một đảng nhỏ rất khó làm được như vậy,” White nói.

Đảng Tê giác (Rhinoceros Party) có tính trào phúng đã tăng thanh thế được chút đỉnh nhờ Bernier bằng cách có một ứng cử viên trùng tên Maxime Bernier tranh cử ngay tại khu vực bầu cử Beauce, Quebec, của thủ lãnh PPC, nhằm gây nhầm lẫn.

Đảng Tê giác, đã có từ những năm 1960 nhưng được đặt tên lại và đăng ký lại vào năm 2006, đưa ra một số lời hứa tranh cử kiểu chế nhạo như bãi bỏ Định luật Trọng lực “vì nó bất hợp pháp và chưa bao giờ được bỏ phiếu thông qua tại Quốc hội Canada”.

Một trong những đảng chính trị lâu đời nhất ở Canada là Đảng Di sản Cơ đốc giáo (Christian Heritage Party, CHP), đảng có mục tiêu cai trị đất nước theo các giá trị Cơ đốc giáo. Đảng này cũng tự nhận là “đảng chính trị liên bang duy nhất ở Canada chống phá thai”. Đảng này thành lập năm 1987, và đã có nhiều ứng cử viên ra tranh cử kể từ đó, đôi khi với tư cách “không thuộc đảng nào” (“no affiliation”). Đảng này được đăng ký chính thức vào năm 2004.

Rod Taylor, thủ lãnh Đảng Di sản Cơ đốc giáo. (Ảnh: Facebook / Christian Heritage Party)

Các ứng cử viên đại diện cho đảng này đã giành được nhiều nhất là 3% số phiếu tại các khu vực bầu cử của họ — thậm chí không đáng kể trên bình diện quốc gia.

Rod Taylor là thủ lãnh đảng CHP và đang tranh cử tại khu vực bầu cử Skeena-Bulkley Valley gồm phần lớn của vùng tây bắc của British Columbia. Dân biểu đại diện khu vực này kỳ rồi là Nathan Cullen thuộc đảng NDP. CHP có 50 ứng cử viên khác trên toàn quốc. 

Taylor nói ông đã xa nhà hơn 120 ngày từ tháng 1 để gầy dựng thanh thế của đảng, điều mà ông đã và đang làm trong mấy chục năm.

“Tôi rất phấn khích về chiến dịch tranh cử này,” Taylor trả lời phỏng vấn. “Chúng tôi chưa có ai đắc cử. Nhưng khi chúng tôi có dân biểu đầu tiên, điều đó sẽ thay đổi bối cảnh chính trị.”

Taylor, từng là một công nhân xưởng cưa gỗ, nhớ lại chuyện tham dự một trong những cuộc họp đầu tiên của đảng vào cuối thập niên 1980 quanh một bàn bóng bàn tại một basement ở Surrey, British Columbia.

“Phần lớn các đảng lớn khác lúc đó phớt lờ những vấn đề quan trọng với chúng tôi,” ông nói.

Taylor nói ông và các đảng viên khác lo ngại về điều mà ông mô tả là “sự cổ xúy cho chương trình nghị sự LGBT (đồng tính, lưỡng tính, chuyển giới) trong hệ thống trường công lập”, sự thiếu hạn chế về phá thai, và thâm hụt liên bang quá cao.

Ông nói các đảng viên CHP sẽ kiên định với các niềm tin cá nhân của họ, bất luận ra sao.

“Chúng tôi tuyên bố các quan điểm của mình trong khi tranh cử, và nếu người dân cho chúng tôi cơ hội đại diện họ ở Ottawa, chúng tôi không bao giờ có thể vi phạm lương tâm của mình về các vấn đề sự sống, hôn nhân và chân lý kinh thánh, mà chúng tôi nghĩ là tốt cho đất nước.”

Một rào cản lớn cho các đảng nhỏ là hệ thống bầu cử “người về nhất hưởng hết” (first-past-the-post, FPTP) của Canada, trong đó ứng cử viên giành được số phiếu cao nhất giành được quyền đại diện cho khu vực bầu cử đó tại Hạ viện. Nhưng các ứng cử viên không cần phải đạt đa số tuyệt đối (hơn 50% số phiếu) để thắng.

FPTP cũng có thể khuyến khích kiểu bỏ phiếu chiến lược (strategic voting), trong đó cử tri có thể bầu cho ứng cử viên có cơ may cao hơn để đánh bại một ứng cử viên khác mà họ không thích, thay vì bầu cho ứng cử viên mà họ thực sự thích.

“Vai trò của đảng nhỏ là cổ xúy cho sự đại diện theo tỷ lệ và cho những điều tiến bộ khác,” White, sáng lập viên của Đảng Bảo vệ Động vật, nói tiếp.

Sự đại diện theo tỷ lệ khác với FPTP ở chỗ nhiều dân biểu có thể được bầu chọn cùng lúc theo tỷ lệ số phiếu họ giành được.

“Các đảng lớn muốn chúng tôi không có mặt ở đó vì họ thích định ra chương trình nghị sự và chỉ bàn về những điều họ muốn bàn. Mục tiêu của chúng tôi là không để họ làm điều đó,” bà nói.

Một cách mà bà dự định khiến các đảng bỏ các điểm bàn luận là thông qua các cuộc tranh luận giữa tất cả các ứng cử viên, trong đó bà và 18 ứng cử viên của đảng mình sẽ công kích các đề xuất của họ về biến đổi môi trường.

Trong những năm giữa các kỳ bầu cử liên bang, nhiều đảng nhỏ tiếp tục hoạt động đấu tranh của họ hoặc có ứng cử viên tranh cử tại các kỳ bầu cử tỉnh bang và thành phố/thị trấn.

Thủ lãnh Blair Longley của Đảng Cần sa Canada. (Ảnh: Blair Longley/Marijuana Party of Canada website

Đảng Cần sa Canada (Marijuana Party of Canada) được đăng ký vào năm 2000 và thường có nhiều ứng cử viên trong các kỳ bầu cử liên bang. Đảng này kịch liệt chống việc hợp pháp hóa cần sa theo hình thức hiện nay, với lý lẽ cho rằng nó thiên vị cho các công ty lớn và đã ban hành một số điều khoản mới trong Bộ luật Hình sự.

“Nó bị hình sự hóa nhiều hơn bao giờ hết,” thủ lãnh đảng Blair Longley nói trong trong một cuộc phỏng vấn từ phòng ngủ của ông ở Montreal, nơi ông điều hành phần lớn công việc tổ chức của đảng này.

Longley nói ông và các ứng cử viên của ông sẽ tiếp tục chống sự hợp pháp hóa cần sa theo kiểu hiện nay.

Về tiềm năng chiếm được một ghế tại Hạ viện, Jon Pammett, giáo sư chính trị học tại Đại học Carleton cho rằng Đảng Xanh (Green Party) có thể là một điển hình đáng noi theo.

Dù Đảng Xanh được đăng ký năm 1984, gần 30 năm sau thủ lãnh Elizabeth May giành được ghế dân biểu đầu tiên của đảng này vào năm 2011. Paul Manly giành được ghế thứ nhì hồi tháng 5 năm nay, cùng với nhiều thắng lợi đáng kể của các đảng xanh cấp tỉnh bang.

“Chỉ cách đây không lâu Đảng Xanh bị xem là chầu rìa,” giáo sư Pammett nói trong một cuộc phỏng vấn. “Nay, đột nhiên họ là một đảng lớn một cách hợp lý, đảng nằm trong nhóm có tính cạnh tranh. 

“Điều đó có thể là niềm cảm hứng cho các đảng khác.”

Giáo sư Pammett bổ sung rằng các ý thức hệ của các đảng như Đảng Xanh cũng có thể được các đảng lớn hơn chấp nhận. Ví dụ, các lập trường của Đảng Xanh về biến đổi khí hậu có thể góp phần ảnh hưởng các đảng khác, tùy thuộc vào mức độ chúng được cử tri ưa chuộng. 

Đó là điều mà White hy vọng noi gương với Đảng Bảo vệ Động vật. 

“Nếu chúng tôi gây đủ ồn ào, đủ cương quyết, đủ lớn tiếng, đủ năng nổ, về việc thách thức các đảng khác làm tốt hơn, thì quả thực họ sẽ làm tốt hơn,” bà nói.

“Nhưng chúng tôi không thể tự mình làm điều đó, chúng tôi không được dân cử. Chúng tôi cần tất cả mọi người làm điều đó.”

Nguồn: Global News, 14/10/2019.

© Bản tiếng Việt của Canada Info.

Trả lời

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. Các trường bắt buộc được đánh dấu *

Website này sử dụng Akismet để hạn chế spam. Tìm hiểu bình luận của bạn được duyệt như thế nào.